Begrippenlijst

Een rechts-extremistische ideologie waarbij het creëren of versnellen van chaos wordt nagestreefd, met als doel een rassenoorlog te veroorzaken. Volgens het accelerationisme zal dit uiteindelijk leiden tot de totale ineenstorting van de maatschappij (‘kladderadatsch’) waarna de democratie vervangen zal worden door een witte etnostaat. Een voorbeeld van een extremistische organisatie met een accelerationistische ideologie is The Base. Deze organisatie, die vooral in Noord-Amerika actief is, staat bekend om het verspreiden van antisemitische en anti-overheidsstandpunten op online platforms. Vermoedelijk kent The Base ook in Nederland enkele honderden aanhangers.

Bronnen:

• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023). Definities gebruikt in het dreigingsbeeld Terrorisme Nederland. Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. 
• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023). Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 58. Den Haag: Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.
• Analistennetwerk Nationale Veiligheid. (2023). Themastudie Extremisme. Rijksoverheid.

Een extremistische ideologie die democratische institutionele structuren, zoals de overheid, politie en de media, ondermijnt en beschouwt als onderdeel van een ‘kwaadaardige elite’. In plaats van het nastreven van veranderingen binnen het bestaande democratische systeem, streven anti-institutionele extremisten naar de afschaffing of omverwerping van deze instellingen. Anti-institutioneel extremisme kan zowel op individueel niveau voorkomen als georganiseerd op groepsniveau. Het kan uitmonden in protesten, ondermijning van de rechtsorde, opruiing, terrorisme of andere vormen van gewelddadig verzet tegen institutionele structuren.

Bronnen:

• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2023). Anti-institutioneel extremisme. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.

Antisemitisme is een vorm van discriminatie, vijandigheid of vijandig gedrag gericht tegen Joden als individuen of als groep. Het kan variëren van verbale uitingen en vooroordelen tot fysiek geweld en discriminatie op institutioneel niveau. Kenmerkend voor antisemitisme zijn stereotypen, vooroordelen en samenzweringstheorieën die Joden als minderwaardig, bedreigend of verantwoordelijk voor bepaalde problemen in de samenleving afschilderen. Antisemitisme kent een lange geschiedenis en heeft in het verleden tragische gevolgen gehad, waaronder de vervolging van Joden tijdens de middeleeuwen, de pogroms in Oost-Europa, en de Holocaust tijdens de Tweede Wereldoorlog, waar miljoenen Joden werden vermoord door nazi-Duitsland en zijn bondgenoten.

Bronnen:

• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2021). Antwoorden Kamervragen over de operationalisering en instrumentalisering van de IHRA-definitie van antisemitisme. 
• International Holocaust Remembrance Alliance. (2016). What is antisemitism?

Het plegen van of dreigen met op mensenlevens gerichte aanslagen met behulp van biologische middelen. Het is een vorm van terrorisme waarbij ziekteverwekkende virussen en bacteriën als wapens worden ingezet om samenlevingen te intimideren of schade toe te brengen, vaak met ernstige gevolgen voor de volksgezondheid. Een bekend voorbeeld van een bioterroristische aanval is de briefaanval met anthrax in de Verenigde Staten in 2001. In de nasleep van de terroristische aanslagen van 11 september 2001 ontvingen verschillende mediabedrijven en politici post met brieven die anthrax (Bacillus anthracis, in Nederland beter bekend als de miltvuurbacterie) bevatten, welke de ernstige infectieziekte anthrax (of miltvuur) kan veroorzaken. Deze aanval resulteerde in de dood van vijf mensen en veroorzaakte ernstige gezondheidsproblemen bij zeventien anderen.

Bronnen:

• Ganor, B. (2008). Terrorist organization typologies and the probability of a boomerang effect. Studies in Conflict & Terrorism, 31(4), p. 269-283.
• Nesser, P., & Stenersen, A. (2014). The modus operandi of jihadi terrorists in Europe. Perspectives on terrorism, 8(6), p. 2-24.
• Politieacademie. (2014). Bioterrorisme. 
• Sommer, D. (2010). Terrorist Modus Operandi.

Het afzweren van het extremistische of radicale gedachtegoed duiden we aan met de term ‘deradicalisering’. Deradicalisering verwijst daarmee naar een cognitieve verandering, dat wil zeggen een verandering in waarden, attitudes en opvattingen. Het proces van deradicalisering kan verschillende benaderingen omvatten, afhankelijk van de specifieke context en de aard van de radicalisering. Een deradicaliseringstraject kan bijvoorbeeld psychologische, sociale en/of religieuze ondersteuning omvatten. Effectieve deradicalisering vereist een holistische benadering en samenwerking op verschillende niveaus om duurzame positieve veranderingen te bewerkstelligen.

Bronnen:

• Hansen, S. J., & Lid, S. (2020). Routledge handbook of deradicalisation and disengagement. Londen: Routledge.
• Irwin, N. (2015). The complexity of responding to home-grown terrorism: radicalisation, de-radicalisation and disengagement. Journal of policing, intelligence and counterterrorism, 10(2), p. 166-175.
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2010). Disengagement en deradicalisering van jihadisten in Nederland. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.

Disengagement vindt plaats wanneer het radicale of extremistische gedrag beëindigd wordt zonder dat onderliggende waarden, attitudes en opvattingen veranderen of het radicale gedachtengoed wordt afgezworen. Deze gedragsverandering wordt aangeduid met de Engelse term ‘disengagement’, waarvoor geen Nederlands equivalent bestaat, maar die zoveel betekent als ‘zich onttrekken’, ‘uittreden’ of ‘afstand nemen’.

Bronnen:

• Hansen, S. J., & Lid, S. (2020). Routledge handbook of deradicalisation and disengagement. Londen: Routledge.
• Irwin, N. (2015). The complexity of responding to home-grown terrorism: radicalisation, de-radicalisation and disengagement. Journal of policing, intelligence and counterterrorism, 10(2), p. 166-175.
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2010). Disengagement en deradicalisering van jihadisten in Nederland. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.

Etnisch nationalisme, ook wel etnonationalisme genoemd, is een extreemrechtse ideologie die stelt dat de nationale identiteit van een land gebaseerd is op een gemeenschappelijke etnische afkomst, gedeelde cultuur, taal en vaak ook religie. Vanuit een etnisch nationalistisch perspectief wordt de nationale identiteit gezien als nauw verbonden met bepaalde etnische kenmerken en wordt het concept van de ‘natie’ vaak beperkt tot de leden van een specifieke etnische groep. Groeperingen met etnisch nationalistische overtuigingen staan vaak afkerend tegenover (culturele) diversiteit. In uiterste gevallen wordt het gebruik van geweld tegen minderheden gelegitimeerd of zelfs aangemoedigd.

Bronnen:

• Bakker, E. (2008). Etnonationalistisch terrorisme in West-Europa: succes en falen van gewelddadige strijd. Internationale Spectator, 62(7/8), 383-388.
• McGarry, J. (1995). Explaining ethnonationalism: The flaws in Western thinking. Nationalism and Ethnic Politics, 1(4), 121-142.
• Muller, J. Z. (2008). Us and Them: The Enduring Power of Ethnic Nationalism, Foreign Affairs, 87(2), 18-35.

Tot extreemlinks worden onder meer de anarchistische en de marxistische-leninistische stroming gerekend. Antiglobalisme, antikapitalisme en antiliberalisme zijn belangrijke kenmerken. Hierbij blijven extreemlinkse activisten binnen de kaders van de democratische rechtsorde, ondermijnen links-extremisten de democratische rechtsorde en plegen extreemlinkse terroristen op mensenlevens gericht geweld gebaseerd op extreemlinkse opvattingen.

Bronnen:

• Davies, G., & Zdjelar, V. (2023). The Evolution of Left-Wing Extremism in the West. In: The Palgrave Handbook of Left-Wing Extremism, Volume 1 (p. 23-54). Cham: Springer International Publishing.
• Krüsselmann, K., & Weggemans, D. (2023). Radicalization and Left-Wing Extremism. In The Palgrave Handbook of Left-Wing Extremism, Volume 1 (p. 55-68). Cham: Springer International Publishing.
• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023). Definities gebruikt in het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland.

Extremisme verwijst naar het uit ideologische motieven bereid zijn om niet-gewelddadige en/of gewelddadige activiteiten te verrichten die de democratische rechtsorde ondermijnen. Het kan zich manifesteren op verschillende gebieden, zoals politiek, religie of sociale kwesties. Voorbeelden van niet-gewelddadige ondemocratische methodes zijn: systematisch haatzaaien, angst verspreiden, desinformatie verspreiden, demoniseren en intimideren, verwerpen van wet- en regelgeving, of pogingen om een parallelle samenleving tot stand te brengen waarbij het gezag van de Nederlandse overheid en het rechtssysteem wordt afgewezen. Voorbeelden van gewelddadige ondemocratische methodes zijn: geweldplegingen, mishandelingen of ernstiger vormen van geweld. Extremisme kan in zijn uiterste vorm tot terrorisme leiden, als maatschappij-ontwrichtende schade wordt aangericht en/of grote groepen mensen angst wordt aangejaagd. Groepen of organisaties die binnen de kaders van de democratische rechtsorde opereren, vallen vanzelfsprekend niet onder de definitie van extremisme.

Bronnen:

• Berger, J. M. (2018). Extremism. Cambridge: The MIT Press.
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2023). Extremisme. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. 

Een autoritaire, nationalistische, en vaak totalitaire politieke ideologie en beweging die opkwam in Europa in het begin van de 20e eeuw. Het wordt geassocieerd met ondemocratische praktijken, nationalistische retoriek en een verwerping van liberale waarden, waarbij het gebruik van geweld niet wordt geschuwd. Het fascisme is genoemd naar haar oorspronkelijke verschijningsvorm in Italië in de jaren dertig van de vorige eeuw (fascismo), waar het gedachtegoed groot werd onder Benito Mussolini. Het bekendste voorbeeld van een fascistisch regime is het nazisme onder Adolf Hitler in nazi-Duitsland tijdens de jaren 1930 en 1940.

Bronnen:

• Amnesty International. (2022). Fascisme en mensenrechten. 
• Eatwell, R. (2011). Fascism: A history. Londen: Random House.
• Knegt, D. (2022). Fascisme. Amsterdam: Singel Uitgeverijen.

Foreign fighters of foreign terrorist fighters (FTF’s) zijn personen die afreizen naar een andere staat dan hun staat van verblijf of nationaliteit, met het oogmerk terroristische daden te plegen, te plannen, of ter voorbereiding van of deelname aan terroristische daden in verband met een gewapend conflict. In de Nederlandse context wordt de term foreign fighters vaak gebruikt ter aanduiding van personen die naar Syrië afreizen om te vechten voor Islamitische Staat (IS), Jabhat al-Nusra of een andere terroristische organisatie. Zij worden doorgaans ook als ‘Syriëgangers’ aangeduid, of als ‘terugkeerders’ indien zij naar hun thuisland zijn teruggekeerd.

Bronnen:

• Cuyckens, H. (2022). De repatriëring van Nederlandse Syriëgangers. Justitiële verkenningen, 3(48), p. 45–57.
• Schmid, A. P., & Tinnes, J. (2015). Foreign (Terrorist) Fighters with IS. Den Haag: ICCT.
• Weggemans, D., Peters, R., Bakker, E., & De Bont, R. (2016). Bestemming Syrië. Een exploratieve studie naar de leefsituatie van Nederlandse ‘uitreizigers’ in Syrië. Leiden: Universiteit Leiden.

Manier van oorlogvoering waarbij de focus ligt op het leggen van hinderlagen en boobytraps of het plegen van verrassingsaanvallen. Deze vorm van oorlogsvoering, die veelal door militaire groeperingen met terroristisch oogmerk wordt gebruikt, is gericht op het uitbuiten van de zwakheden van de tegenstander en het vermijden van directe confrontaties. In tegenstelling tot conventionele oorlogsvoering is een guerrilla-oorlog dan ook asymmetrisch: het is een strategie die vaak wordt ingezet wanneer een partij niet in staat is om een conventionele oorlog met de tegenstander te voeren, maar toch invloed wil uitoefenen en weerstand wil bieden. Een van de bekendste terroristische groeperingen die gebruikmaakte van guerrilla-technieken was de tot 2016 actieve Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC). De FARC maakte regelmatig gebruik van hinderlagen en plotselinge aanvallen om de Colombiaanse strijdkrachten te overvallen, om zich vervolgens snel terug te trekken in de dichtbegroeide jungle waar de organisatie gevestigd was.

Bronnen:

• Clutterbuck, R. (2013). Terrorism and guerrilla warfare: Forecasts and remedies. Londen: Routledge.
• Laqueur, W. (2017). Guerrilla warfare: A historical and critical study. Londen: Routledge.
• Merari, A. (1993). Terrorism as a Strategy of Insurgency. Terrorism and political violence, 5(4), p. 213-251.

Een op niet-traditionele en geïmproviseerde wijze vervaardigd explosief. Een IED bevat over het algemeen vernielende, dodelijke, schadelijke, pyrotechnische of brandbare stoffen en heeft tot doel te vernietigen, te verminken of verwarring te stichten. IED’s worden vaak vervaardigd met alledaagse materialen en kunnen variëren in complexiteit en grootte. Het ontwerp van een IED is in de regel eenvoudig en goedkoop, en het is daarom een aantrekkelijk wapen voor terroristische groeperingen.  

Bronnen:

• Ganor, B. (2008). Terrorist organization typologies and the probability of a boomerang effect. Studies in Conflict & Terrorism, 31(4), p. 269-283.
• Molman, H. (september 2007). ‘Counter-IED: van reactief naar proactief’. The Militairy Spectator.

Een stroming binnen de politieke islam die op basis van een specifieke invulling van de Salafistische leer en op basis van onder meer het gedachtegoed van Sayyid Qutb door middel van een gewapende strijd (jihad) streeft naar een mondiale heerschappij van de islam en daarmee naar de heroprichting dan wel instandhouding van de islamitische staat (‘kalifaat’). Een van de bekende voorbeelden van een groepering van jihadistische signatuur is Al Qa’ida. Deze organisatie heeft wereldwijd terroristische aanslagen met jihadistisch oogmerk gepleegd, waaronder de aanslagen op 11 september 2001 in de Verenigde Staten.

Bronnen:

• Maher, S. (2016). Salafi-Jihadism: The history of an idea. Oxford University Press.
• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023). Definities gebruikt in het dreigingsbeeld Terrorisme Nederland.
• Schmid, A. P., & Tinnes, J. (2015). Foreign (Terrorist) Fighters with IS. Den Haag: ICCT.
• Weggemans, D., Peters, R., Bakker, E., & De Bont, R. (2016). Bestemming Syrië. Een exploratieve studie naar de leefsituatie van Nederlandse ‘uitreizigers’ in Syrië. Leiden: Universiteit Leiden.

De term ‘modus operandi’ (MO) verwijst naar de specifieke methode of werkwijze die een individu of een organisatie gebruikt bij het uitvoeren van bepaalde activiteiten. Het modus operandi van terroristen kan verschillende elementen omvatten, zoals tactieken, technieken en procedures die herkenbaar zijn voor een specifieke groepering of persoon. Voorbeelden van modus operandi zijn bioterrorisme, cyberterrorisme, guerilla-oorlogsvoering, zelfmoordterrorisme en het gebruik van improvised explosive devices (IED’s).

Bronnen:

• De Bie, J. L., De Poot, C. J., & Van Der Leun, J. P. (2015). Shifting modus operandi of jihadist foreign fighters from the Netherlands between 2000 and 2013: A crime script analysis. Terrorism and Political Violence, 27(3), p. 416-440.
• Nesser, P., & Stenersen, A. (2014). The modus operandi of jihadi terrorists in Europe. Perspectives on terrorism, 8(6), p. 2-24.
• Sommer, D. (2010). Terrorist Modus Operandi.
• Spaaij, R. (2012). Modus Operandi. In: Understanding Lone Wolf Terrorism: Global Patterns, Motivations and Prevention(p. 65-76). Springer.

Het nazisme, ook wel nationaalsocialisme of Duits fascisme genoemd, verwijst naar de rechtsextremistische ideologie die wordt geassocieerd met de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP), die tussen 1933 en 1945 werd geleid door Adolf Hitler. Kenmerkend voor aanhangers van het nazisme en het nationaalsocialisme is dat zij ras als belangrijkste biologische categorisering beschouwen. Volgens deze rassenleer is het recht van de superieure rassen om inferieure groepen te domineren en zelfs uit te roeien. In het nazistisch wereldbeeld neemt antisemitisme een belangrijke plek in, en deze ideologie resulteerde tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Holocaust, waarin miljoenen mensen, voornamelijk Joden, werden vervolgd en vermoord. Door de decennia heen heeft het nationaalsocialisme een bredere focus gekregen. Racisme, xenofobie, antilinks en (vanaf de jaren zeventig) anti-immigratietendensen zijn belangrijke onderwerpen. Het nationaalsocialisme is nog altijd de dominante ideologie in het hedendaagse rechts-extremisme in de westerse wereld.

Bronnen:

• Mudde, C. (2019). The far right today. John Wiley & Sons.
• Gregor, N. (Ed.). (2000). Nazism. OUP Oxford.
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2022). Jaarverslag 2021. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.
• Niezing, J. (1965). Over nazificatie, neonazisme en sociologische theorie. Mens en Maatschappij, 40(2), p. 133-140.

Polarisering (of polarisatie) verwijst naar een proces van toenemend ‘wij-zij denken’ in de maatschappij en een situatie waarbij groepen steeds meer tegenover elkaar komen te staan, met onderlinge spanningen als gevolg. Het kan zich manifesteren op verschillende niveaus, zoals politiek, sociaal, cultureel of religieus. Polarisering resulteert vaak in een versterking van de scheidslijnen tussen verschillende groepen, waardoor de middenpositie of gematigde standpunten minder prominent lijken. In sommige gevallen kan polarisatie bijdragen aan een voedingsbodem voor radicalisering.

Bronnen:

• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023). Themarapportage polarisatie, extremisme, en terrorisme. Den Haag: Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.
• Verloove, J., van Wonderen, R., & Felten, H. (2020). Theorieën en aanpakken van polarisatie.

Een proces van toenemende bereidheid om de uiterste consequentie uit een denkwijze te aanvaarden en die in daden om te zetten. Deze toenemende bereidheid kan leiden tot gedrag dat andere mensen diep kwetst of in hun vrijheid raakt, kan aanleiding zijn voor individuen of groepen om zich af te keren van de samenleving en kan leiden tot het gebruik van geweld.

Bronnen:

• Koomen, W., & Van Der Pligt, J. (2015). The psychology of radicalization and terrorism. New York: Routledge.
• McDonald, K. (2018). Radicalization. John Wiley & Sons.
• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023). Definities gebruikt in het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland.

Overtuigingen in het politieke spectrum rechts van liberalen en conservatieven, die vijandig zijn tegen de liberale democratie, heten gezamenlijk ‘uiterst rechts’. Hieronder vallen zowel extreemrechts als rechtsextremisme. Extreemrechts accepteert de essentie van de democratie (volkssoevereiniteit; de meerderheid bepaalt), maar is tegen fundamentele elementen van de liberaledemocratie, zoals rechten voor minderheden en de trias politica. Extreemrechts streeft dus een illiberale democratie na. Rechtsextremisme keurt ook de essentie van de democratie af en is dus antidemocratisch. De verscheidene uiterst rechtse ideologieën hebben enkele gemeenschappelijke elementen. Zo zijn alle uiterst rechtse ideologieën gebaseerd op een strikt wij-zij-denken, waarbij wij en zij door de tijd heen kunnen veranderen. Vreemdelingenhaat, haat jegens vreemde (cultuur-)elementen en ultranationalisme zijn hierbij terugkerende elementen. Ook zijn ze autoritair, wat inhoudt dat ze een streng geordende samenleving nastreven. Een kernelement van rechtsextremistische ideologieën is dat sommige groepen en individuen superieur zijn aan anderen.

De scheidslijn tussen extreemrechts en rechtsextremisme is vaak diffuus en er is geen academische consensus over de correcte termen voor de bredere rechtse bewegingen en verschillende subgroepen die daartoe behoren. In dit normbeeld is besloten om de scheidslijnen en beargumentering van politicoloog Cas Mudde te volgen, echter gebruiken Nederlandse veiligheidsdiensten de termen extreemrechts voor Mudde’s ‘radical right’ en rechtsextremisme voor ‘extreme right’.

Bronnen:

• Koehler, D. (2016). Right-wing extremism and terrorism in Europe. Prism, 6(2), p. 84-105.
• Mammone, A., Godin, E., & Jenkins, B. (2013). Varieties of right-wing extremism in Europe. Londen: Routledge.
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2023). Rechts-extremisme. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.
• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023). Definities gebruikt in het dreigingsbeeld Terrorisme Nederland.

Het in beeld van personen om hen vervolgens te overtuigen zich aan te sluiten bij een extremistische of terroristische organisatie. In sommige gevallen worden gerekruteerde personen aangespoord om deel te nemen in gewelddadige activiteiten. Het wervingsproces kan middels verschillende kanalen verlopen, via personen die dichtbij of juist veraf van de gerekruteerde staan. In recente jaren is specifiek meer aandacht ontstaan voor de rol die online rekrutering speelt in processen van radicalisering.

Bronnen:

• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2018). Rekrutering in Nederland voor de jihad. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.
• Yayla, A. S. (2020). Prevention of recruitment to terrorism. Den Haag: International Centre for Counter-Terrorism (ICCT).

Een verzamelnaam voor een spectrum aan fundamentalistische stromingen binnen de soennitische islam die staan voor een terugkeer naar de zuivere islam zoals die in de tijd van de profeet Mohammed en door de vier rechtgeleide kaliefen in de eerste eeuwen daarna is beleden. Aanhangers van het salafisme zijn in letterlijke zin ‘vrome, oprechte voorgangers’ (salafi) en hanteren een letterlijke interpretatie van de Koran en de ‘traditie’. Specifieke invullingen van de salafistische leer vormen mede de basis van het jihadisme (zie ook ‘Jihadisme’) en het wahhabisme (zie ook ‘Wahhabi-salafisme’).

Bronnen:

• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2021). Jaarverslag 2020. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.
• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023). Definities gebruikt in het dreigingsbeeld Terrorisme Nederland.
• Ungureanu, D. (2011). Wahhabism, Salafism and the expansion of Islamic fundamentalist ideology. Journal of the Seminar of Discursive Logic, Argumentation Theory and Rhetoric, 9(2), p. 140-147.

Het streven van een bepaalde bevolkingsgroep om zich los te maken uit een bestaand staatsverband en een eigen, autonome politieke staat te stichten. Dit kan gebaseerd zijn op verschillende motieven, maar meestal is er sprake van (een combinatie van) culturele, etnische, religieuze, historische, economische of politieke verschillen. Hoewel separatistische bewegingen in sommige gevallen voor vreedzaam verzet kiezen, komt het gebruik van (terroristisch) geweld door dergelijke groeperingen ook voor. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in de gewelddadige acties van separatistische bewegingen zoals de Irish Republican Army (IRA) en de Baskische Euskadi Ta Askatasuna (ETA). Bovendien spelen terroristische organisaties vaak handig in op de regionale destabilisatie die separatistische bewegingen teweeg kunnen brengen. Denk bijvoorbeeld aan Al-Qa’ida in Jemen, of Jama’at Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM) in de Sahelregio.

Bronnen:

• Kingsbury, D. (2021). Separatism and the State. Taylor & Francis.
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2023). Inlichtingenwoordenboek. 

Het uit ideologische motieven bereid zijn om niet-gewelddadige en/of gewelddadige activiteiten te verrichten die de democratische rechtsorde ondermijnen, specifiek over een enkel maatschappelijk probleem. In plaats van een brede ideologische agenda te hebben, richten single-issue-extremisten zich op één specifieke kwestie of doelstelling die voor hen van bijzonder belang is. Deze focus kan variëren, en kan bijvoorbeeld betrekking hebben op klimaatkwesties, dierenrechten, abortus, of immigratie.

Bronnen:

• Cassam, Q. (2021). Extremism: A philosophical analysis. Londen: Routledge.
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2020). Jaarverslag 2019. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.

Het uit ideologische motieven plegen van op mensenlevens gericht geweld, dan wel het aanrichten van maatschappij-ontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke ondermijning en destabilisatie te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden. Een voorbeeld van een recente terroristische groepering is Islamitische Staat (IS), die wereldwijd bekend staat om haar gewelddadige acties en streven naar het vestigen van een kalifaat (zie ook ‘Jihadisme’).

Bronnen:

• Koomen, W., & Van Der Pligt, J. (2015). The psychology of radicalization and terrorism. Routledge.
• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023). Definities gebruikt in het dreigingsbeeld Terrorisme Nederland. 
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2023). Tijdlijn van aanslagen in het Westen.

De verzamelnaam voor handelingen die uiteindelijk het doel hebben om terroristische activiteiten mogelijk te maken. Het gaat om alle vormen van bijstand aan terroristische groeperingen of individuele personen met terroristisch oogmerk. Terrorismefinanciering is breder dan financiële steun alleen. Het kan ook gaan om het leveren van goederen of diensten. Denk bijvoorbeeld aan het werven van fondsen, het geven van informatie over financiering, maar ook het daadwerkelijk beschikbaar stellen van goederen of geldelijke steun voor een aanslag. Veel terroristische organisaties laten zich in met criminele activiteiten, waaronder drugscriminaliteit, wapenhandel en mensensmokkel om hun activiteiten te financieren.

Bronnen:

• Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2022). Terrorismefinanciering. Openbaar Ministerie.

Terroristische content (informatie, ideeën, meningen of beelden) die worden uitgezonden, gepubliceerd of op een andere manier verspreid met als doel het bevorderen van een terroristische ideologie, het werven van nieuwe leden, het verspreiden van angst en het aanmoedigen van gewelddadige acties. Terroristische propaganda kan via verschillende mediakanalen worden verspreid, zoals via tijdschriften, radio of video’s. In de laatste jaren is bovendien meer aandacht ontstaan voor de rol van sociale media in de distributie van terroristische propaganda.

Bronnen:

• Leppink, D. (27 september 2017). ‘De lokroep van de Islamitische Staat’. The Militairy Spectator. 
• Royer, S. (2022). De strijd tegen terroristische propaganda op social media. Tijdschrift voor Strafrecht, 2022(1).
• Vacca, J. R. (Ed.). (2019). Online terrorist propaganda, recruitment, and radicalization. CRC Press.

Het wahhabi-salafisme wordt gekenmerkt door het doel om in zoveel mogelijke aspecten van het leven het voorbeeld van de vrome voorgangers te volgen en de islam en de praktijk van moslims te zuiveren van ongeoorloofde toevoegingen. Dit uit zich onder andere in een zo letterlijk mogelijke lezing van de religieuze bronnen (de Koran en de soenna, de gedragingen en uitspraken van de profeet Mohammed), het streven om het leven en de maatschappij vorm te geven naar het geïdealiseerde voorbeeld van de profeet Mohammed en de salaf, die voor hen staan voor de zuivere islam, en de focus op vrijwillige uitnodiging tot de islam, morele heropvoeding van de geloofsgemeenschap en zuivering van het geloof en de geloofspraktijk van andere moslims.

Bronnen:

• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2021). Jaarverslag 2020. Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2022). Wat is Wahhabi-Salafisme? Den Haag: Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. 
• Nahouza, N. (2018). Wahhabism and the rise of the new Salafists: Theology, power and Sunni Islam. Bloomsbury Publishing.
• Ungureanu, D. (2011). Wahhabism, Salafism and the expansion of Islamic fundamentalist ideology. Journal of the Seminar of Discursive Logic, Argumentation Theory and Rhetoric, 9(2), p. 140-147.

Een ideologie die gelooft in witte dominantie, of de superioriteit van mensen met een lichte huidskleur. Wit-suprematisten uiten vaak openlijke vijandigheid en discriminatie tegenover mensen van niet-witte afkomst. Ze verwerpen het idee van gelijke rechten en gelijke kansen voor mensen van alle achtergronden en etniciteiten. Deze witte superioriteitsideologie (ook wel white supremacy genoemd) heeft in zijn uiterste vorm het doel de onderdrukking en uitbuiting van niet-witte mensen te legitimeren. Sommige wit-suprematistische groeperingen betrekken zich bij gewelddadig (rechts)extremisme, terroristische aanslagen, haatmisdrijven, en opruiing of haatzaaiing.

Bronnen:

• Belew, K., & Gutierrez, R. A. (2021). A field guide to white supremacy. University of California Press.
• Felten, H., Does, S., De Winter Koçak, S., Asante, A., Andriessen, R., Donker, R., & Brock, A. (2021). Institutioneel racisme in Nederland. Kennisplatform Integratie & Samenleving.
• Givens, T. E. (2022). The roots of racism: The politics of white supremacy in the US and Europe. Policy Press.

Een vorm van terrorisme waarbij individuen, vaak aangeduid als zelfmoordterroristen, bereid zijn om hun eigen leven op te offeren om doelbewust anderen te doden of schade toe te brengen, met als doel maatschappelijke ondermijning en destabilisatie te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden. Zelfmoordterrorisme wordt vaak gepleegd door bomvesten, autobommen, of andere explosieven (zie ook ‘IED’s’) op een drukke plek tot ontploffing te brengen. Groepen die zelfmoordterrorisme gebruiken, variëren van religieuze extremisten tot separatistische bewegingen en andere terroristische organisaties.

Bronnen:

• Nesser, P., & Stenersen, A. (2014). The modus operandi of jihadi terrorists in Europe. Perspectives on terrorism, 8(6), p. 2-24.
• Spaaij, R. (2012). Modus Operandi. In: Understanding Lone Wolf Terrorism: Global Patterns, Motivations and Prevention(p. 65-76). Springer.
• Sommer, D. (2010). Terrorist Modus Operandi.