Al Qa’ida
| Naam organisatie | Al Qa’ida (de basis) |
| Aliassen | Al-Qaida, Al-Qaeda, Al-Kaida |
| Land / regio (oorsprong) | Afghanistan |
| Operationele gebieden | Afghanistan, Pakistan, |
| Toelichting Operationele Gebieden | Het leiderschap van Al Qa'ida bevindt zich vermoedelijk in Pakistan of Afghanistan. Al Qa'ida-cellen, zusterorganisaties en geliëerde groepen bevinden zich echter wereldwijd. Deze groepen kunnen slechts in naam met Al Qa'ida verbonden zijn, Al Qa’ida faciliteren, of direct bij aanslagen betrokken zijn. De voormalig leider van Al Qa'ida, Osama Bin Laden, bleek zich in 2011 op te houden in het Pakistaanse Abbottabad. |
| Classificatie en ideologie | De ideologie van Al Qa’ida is niet vastomlijnd, maar kan gezien worden als een combinatie van het gedachtegoed van Sayyid Qutb en het salafisme. Zij richt zich op de bevrijding van islamitische landen van de overheersing van Westerse grootmachten, en de heroprichting van een islamitisch kalifaat. |
| Doelen | Het beëindigen van de Westerse invloed in de islamitische wereld en het stichten van een wereldwijd kalifaat. |
| Omvang (in personen) | Onduidelijk |
| Kleur | Zwart en wit |
| Laatste activiteit | Geen informatie beschikbaar |
| Laatst gewijzigd |
Operationele gebieden
Huidige bekende operationele gebieden
Afghanistan, Pakistan,
Verschijningsvormen
Logo('s)
Beeldmateriaal
Geen beeldmateriaal beschikbaar.
Propaganda
Als reactie op de omvangrijke propaganda-campagne van Islamitische Staat, heeft ook Al Qa'ida de afgelopen jaren haar mediastrategie aangepast. Zo heeft Al Qa'ida haar aanwezigheid op een veelvoud aan online platforms uitgebreid - zoals bijvoorbeeld de nieuwsoutlets GeoNews, Chirpwire, het officiële Al Qa'ida platform Al-Shabab, en het onlangs opgerichte Thabat News Agency. Vooral haar aanwezigheid op Thabat News Agency laat zien dat Al Qa'ida een innovatieve manier van propagandaverspreiding nastreeft. Thabat News Agency verscheen in 2020 als een media-outlet die rapporteerde over Al Qa'ida en haar operaties op het slagveld. Het platform kenmerkt zich door een strakke grafische stijl met slim gebruik van hashtags. Nummers van het Thabat Magazine werden ook naar het Engels vertaald, wat getuigt van de ambities van de groep om een breder publiek te bereiken. Thabat News Agency bleek een prominente rol te spelen in de berichtgeving over terroristische aanslagen die plaatsvonden in Frankrijk, waaronder de moord op de Franse docent Samuel Paty.
Bronnen: Europol. (2020). Online Jihadist Propaganda: 2020 in Review. Verkregen via: https://www.europol.europa.eu/publications-documents/online-jihadist-propaganda-2020-in-review.
Achtergrond
Korte geschiedenis
De oorsprong van Al Qa'ida ligt in het Afghaanse verzet tegen de Sovjetbezetting van 1979 tot 1989. In de ogen van onder andere Osama bin Laden was de strijd tegen de atheïstische Sovjets een heilige oorlog tussen de Islam en de ongelovigen. Bin Laden reisde vanuit Saoedi-Arabië naar Afghanistan om een bijdrage te leveren aan de Afghaanse tegenbeweging. Hij bundelde krachten met Sheikh Abdullah Azzam, leider van de Palestijnse Moslim Broederschap, en samen zetten zij het Afghaanse Diensten Bureau op (in het Arabisch: Maktab al Khidamat, of MAK). Het doel van dit bureau was om moslimstrijders van over de hele wereld te rekruteren voor de oorlog tegen de Sovjet Unie. In 1988, aan het einde van de oorlog, raakte Bin Laden ervan overtuigd dat Azzam’s visie te beperkt was, en brak hij met zijn bondgenoot. Vervolgens richtte hij Al Qa’ida op om wereldwijd jihad te gaan voeren. Anders dan Azzam beschouwde Bin Laden Al Qa’ida als een beweging met internationale ambities en had hij geen berouw over het doden van burgers. Toen de Sovjets zich begonnen terug te trekken uit Afghanistan keerde Bin Laden terug naar Saoedi-Arabië. Daar keerde hij zich tegen de seculiere, vaak corrupte, regimes in de Arabische wereld (voornamelijk Egypte en Saoedi-Arabië) en tegen de Verenigde Staten.
Zijn anti-Amerikaanse houding werd versterkt door de komst van Amerikaanse troepen in Saoedi-Arabië tijdens de Golfoorlog in Irak. Bin Laden zag dit als een buitenlandse schending van heilig islamitisch grondgebied. Met zijn naaste familie en een groep aanhangers vertrok hij naar Soedan. Toen de Amerikaans-Soedanese verhoudingen echter verbeterden in 1996 werd hij door de Soedanese regering verzocht het land te verlaten. Bin Laden keerde terug naar Afghanistan, waar hij banden opbouwde met de Taliban. Vervolgens richtte hij trainingskampen op, en werkte hij aan de sociale en logistieke infrastructuur voor een terroristisch netwerk. Dit netwerk werd uiteindelijk verantwoordelijk voor diverse aanslagen op verschillende Amerikaanse doelwitten, waaronder de aanslagen op Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania in 1998, de aanslag op het Amerikaanse marineschip USS Cole in 2000 en de aanslagen op 11 september 2001.
Ondertussen had Bin Laden in 1998 een religieus bevel (‘fatwa’) uitgevaardigd waarin hij alle moslims opriep om Amerikaanse militairen en burgers te doden. Daarnaast was Al Qa’ida in 2001 een fusie aangegaan met de Egyptische Islamitische Jihad. Enkele weken na de aanslagen van 11 september begonnen de Verenigde Staten hun militaire operatie ‘Operation Enduring Freedom’, met als doel de machtsbasis van Al Qa’ida in Afghanistan te vernietigen. Door deze operatie is de kern van Al Qa’ida veel schade aangedaan. De autonoom opererende zustergroeperingen van Al Qa'ida zijn echter sterker geworden. De dood van Osama Bin Laden in 2011 was een gevoelige klap voor de kern van Al Qa’ida, maar de organisatie was destijds al sterk verzwakt en de lokale afdelingen opereerden al grotendeels autonoom.
Tegenwoordig is er nog weinig over van de gecentraliseerde organisatie die Al Qa'ida ten tijde van de 11 september-aanslagen was. De algemene strategie van Al Qa'ida bestaat vandaag de dag uit het delegeren van de operationele besluitvorming van de kern naar regionale organisaties - waarbij de overkoepelende doelen worden bepaald door het centrale leiderschap van de organisatie. Deze gedecentraliseerde structuur heeft ertoe geleid dat sommige zusterorganisaties onafhankelijk zijn gaan opereren, soms zelfs in strijd met de algemene richtlijnen en doelstellingen van de Al Qa'ida-kern. Wel is Al-Qa'ida in staat gebleken om een nieuw narratief te construeren, waarin een verbod op het doden van onschuldige moslims centraal staat. Hiermee heeft het zich kunnen construeren als een “minder extremistische” jihadistische organisatie in vergelijking met IS. In de loop van 2020 heeft Al Qa'ida een reeks grote klappen doorstaan en enkele belangrijke senior leiders verloren. Harakat al-Shabab al-Mujahidin (al-Shabab) en Jama'at Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM) blijven echter de machtigste facties van Al-Qa'ida. Deze groeperingen hebben het grootste militaire potentieel, en plegen nog altijd met grote regelmaat aanslagen in de regio's waar zij actief zijn.
De vraag is wat er met de Al Qa'ida-kern zal gebeuren nu de Taliban sinds 2021 opnieuw de macht in Afghanistan hebben. De banden tussen de Taliban en Al Qa'ida zijn historisch gezien sterk. Er bevinden zich nog altijd ongeveer vijfhonderd Al Qa'ida-strijders in Afghanistan. Onder het bewind van de Taliban zou Al Qa'ida haar presentie in Afghanistan op termijn kunnen versterken en haar capaciteiten kunnen uitbreiden.
Bronnen: Byman, D.L. (2021). 'Don’t expect an al-Qaida reboot in Afghanistan'. Brookings; Europol. (2020). Online Jihadist Propaganda: 2020 in Review. Verkregen via: https://www.europol.europa.eu/publications-documents/online-jihadist-propaganda-2020-in-review; Kurth Cronin, A., H. Aden, A. Frost & B. Jones (2004). Foreign Terrorist Organizations. Congressional Research Service Report for Congress; Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (2021). 'Machtsovername Taliban in Afghanistan'. Den Haag; Tweede Kamer der Staten Generaal (2011). Brief aan de regering: Veertiende voortgangsrapportage terrorismebestrijding. Ingediend door I.W. Opstelten, Minister van Veiligheid en Justitie, 17 juni 2011; Riedel, B. (2023). The return of the knights: al-Qaeda and the fruits of Middle East disorder. In Survival 49.3 (pp. 107-119). Routledge.
Relevantie voor Nederland
- 29 Augustus 2012. Het Pakistaanse weekblad The Friday Times bericht dat Al Qa'ida twee Somalische twintigers in de Pakistaanse stad Karachi heeft gerekruteerd om aanslagen te laten plegen in Den Haag. Deze informatie is volgens het hoofd van de NCTV al bekend en vormt na zorgvuldige afwegingen geen aanleiding het dreigingsniveau aan te passen. ('Aanslag op Den Haag voorbereid', De Telegraaf, 29/08/2012; 'Al-Qaeda beraamt aanslag Den Haag', De Volkskrant, 29/08/2012)
- Onder Bin Ladens opvolger Ayman al-Zawahiri blijkt sprake van een accentverschuiving in de strategie. Al-Zawahiri en andere belangrijke leiders hebben moslims overal ter wereld opgeroepen tot het plegen van aanslagen in hun eigen land. (…) Hoewel deze oproepen nog geen zichtbare gevolgen hebben gehad in Nederland, blijken allerlei preken en andere teksten op internet een inspiratiebron voor individuen om aanslagen te plegen. (Jaarverslag Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst 2011, pagina 9)
- 6 juni 2011. In een video van de mediatak van al Qa’ida, 'As-Sahab', wordt de Nederlandse moordenaar van Theo van Gogh geprezen. Er wordt opgeroepen tot individuele jihad in het Westen en onder andere de fractievoorzitter van de PVV wordt kort getoond als potentieel doelwit. Sindsdien zijn op internationale jihadistische websites verschillende postings verschenen waarin expliciet dreigementen werden geuit tegen Nederland en in het bijzonder de PVV fractievoorzitter. (‘Wilders schrikt van rol in Al-Qaedavideo’ de Telegraaf, 06/06/2011; Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 26)
- 3 januari 2011. Op een online lijst met potentiële doelwitten voor aanslagen staan onder andere drie koptische kerken in Nederland. (‘Nederlandse koptische kerken genoemd op lijst al-Qaida’, De Morgen, 3/01/2011)
- Juli 2010. In het online al Qa’ida-tijdschrijft 'Inspire' stond een dodenlijst waarop de namen van enkele Nederlandse politici stonden vermeld. (‘Wilders op dodenlijst in online glossy Al Qaida’, De Volkskrant, 17/07/2010)
- Mei 2010. Een in Irak opgepakte al Qa’ida strijder zei dat hij aanslagen op de Nederlandse en Deense teams wilde plegen tijdens het Wereld Kampioenschap voetbal in Zuid-Afrika. De strijder zei dat het WK als een belangrijk doelwit werd beschouwd door al Qa’ida. Echter, in een persverklaring op verscheidene islamitische websites ontkrachtte al Qa’ida dit bericht. (‘‘Oranje op WK doelwit Al Qaida’’, De Volkskrant, 19/05/2010)
- April 2010: Bij de presentatie van het jaarverslag van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst over 2009 werd geconstateerd dat de dreiging voor een terroristische aanslag in Nederland steeds meer vanuit het buitenland komt. De AIVD doet daarom meer onderzoek buiten de grenzen. Naast het Pakistaans-Afghaanse grensgebied hebben nu ook Jemen en Somalië speciale aandacht. (‘AIVD richt zich op buitenland’, De Volkskrant, 21/04/2010)
- December 2009. De NCTb verlaagde het dreigingsniveau van ‘substantieel’ naar ‘beperkt’. De kans dat er een terroristische aanslag wordt gepleegd in Nederland is kleiner geworden, mede omdat Nederland “minder in beeld is bij internationale jihadistische organisaties als ‘voorkeursdoelwit’”. Nederland blijft in de ogen van deze organisaties nog wel een ‘legitiem’ doelwit. Daarnaast meldt de NCTb dat “de slagkracht van al Qa’ida om Europa te treffen is afgenomen”. (‘NCTb: kans op aanslag terrorist kleiner’, NRC Handelsblad, 15/12/2009)
- Oktober 2007. De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst meldde dat organisaties zoals Al Qa’ida veel slagkracht en organisatievermogen zijn kwijtgeraakt als gevolg van de internationale strijd tegen het terrorisme. Het autonome en op de lokale Nederlandse situatie gerichte moslimradicalisme bleek echter in opkomst, omdat de aanhangers in Nederland van de gewapende jihad en de radicale dawa zich meer en meer losmaakten van hun oorspronkelijke inspiratoren en overtuigd raakten dat ook in Nederland “de islam werd onderdrukt en bedreigd”. (‘Radicale Dawa in verandering: De opkomst van islamitisch neoradicalisme in Nederland’, Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, oktober 2007)
Relevantie voor het Caribisch koninkrijksdeel (Aruba, Curaçao, St Maarten, St Eustatius, Bonaire en Saba)
Geen informatie beschikbaar
Organisatiestructuur
Omvang organisatie/groepering
Onduidelijk
Omvang organisatie/groepering - toelichting
Onduidelijk. Na de aanslagen op 11 september 2001 zijn veel lokale en hogere Al Qa’ida leiders gearresteerd of gedood. Hierdoor zijn communicatieve, financiële, en faciliterende knooppunten ontwricht geraakt. Desondanks bevinden zich wereldwijd groeperingen die onderdeel zijn van het Al Qa'ida netwerk - en die in ledenaantal respectievelijk omvangrijk zijn. De harde kern van Al Qa'ida in Afghanistan beslaat momenteel enkele honderden leden. Mogelijk dat dit aantal zich heeft uitgebreid sinds de machtsovername van de Taliban in Afghanistan.
Bronnen: Byman, D.L. (2021). 'Don’t expect an al-Qaida reboot in Afghanistan'. Brookings; Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (2021). 'Machtsovername Taliban in Afghanistan')
Leiders
- Osama (Usama) bin Laden (1957 - 2011), geboren in Saoedi-Arabië, maar in 1992 ontdaan van de Saoedische nationaliteit. In de jaren 1980 trok Bin Laden naar Afghanistan om te vechten tegen de Sovjet invasie. Eind jaren 1980 richtte hij Al Qa’ida op. Bin Laden keerde zich volledig tegen Amerika tijdens de Golfoorlog, toen Amerikaanse troepen arriveerden in Saoedi-Arabië. Hij zag dit als een schending van heilig islamitisch grondgebied. Bin Laden is het vermeende brein achter de aanslagen op 11 september 2001. Bijna 10 jaar heeft hij zich schuil kunnen houden, maar op 2 mei 2011 werd hij in Pakistan gedood door Amerikaanse troepen.
- Ayman al-Zawahiri (1951 - 2022), werd na de dood van Bin Laden de leider van Al Qa’ida. Hij was eerder al de spiritueel leider en ideoloog van Al Qa’ida. In 1981 werd al-Zawahiri gearresteerd en heeft hij vastgezeten vanwege zijn betrokkenheid bij de moord op de Egyptische president Sadat. Na zijn vrijlating nam hij het leiderschap van de Egyptische Islamitische Jihad (EIJ) op zich. Vanaf 1992 hebben Al-Zawahiri en Bin Laden intensief samengewerkt en in 2001 is EIJ samengegaan met Al Qa’ida. Al-Zawahiri werd in Egypte bij verstek ter dood veroordeeld en werd door de Verenigde Staten gezocht voor zijn betrokkenheid bij de aanslagen op de Amerikaanse ambassades in Tanzania en Kenia. Op 31 juli 2022 kwam hij in Kaboel, Afghanistan om het leven bij een drone-aanval door de Verenigde Staten. Zijn dood wordt beschouwd als een van de grootste overwinningen op Al-Qa'ida sinds de dood van Bin Laden.
- Atiyah Abd al-Rahman (1970 - 2011) werd onder het leiderschap van Al-Zawahiri gezien als de tweede man van kern-al Qa’ida en een zeer belangrijk operationeel leider. De Libiër was vermoedelijk als tiener al door Bin Laden zelf aangesteld. Elektronische bestanden die bij de compound van Bin Laden in Abbottabad werden aangetroffen getuigen van het regelmatige contact tussen Bin Laden en Al-Rahman. De bestanden laten tevens zien dat Bin Laden afhankelijk was van Al-Rahman voor het wereldwijd verspreiden van zijn opnames. Na de dood van Bin Laden werd Al-Rahman al Qa’ida’s tweede man. In 2011 werd Al-Rahman gedood door een Amerikaanse drone.
- Said al-Masri (alias Mustafa Abu al-Yazid) (1955-2010), was een Egyptenaar die begin jaren 1980 samen met Al-Zawahiri in de gevangenis zat voor zijn betrokkenheid bij de moord op de Egyptische president Sadat. Al-Masri was het hoofd operaties van al Qa’ida en vormde de schakel tussen Osama bin Laden en Ayman al-Zawahiri enerzijds en de rest van het leiderschap anderzijds. Als hoofd operaties was hij onder andere verantwoordelijk voor het plannen en financieren van aanslagen. Daarnaast leidde hij de activiteiten van Al Qa’ida in Afghanistan, Pakistan, Iran, Oezbekistan en Tadzjikistan. Op 22 mei 2010 werd hij gedood bij een Amerikaanse aanval met een onbemand Predator-vliegtuig.
- Abu Muhammad al-Masri (1962-2020) werd gezien als de waarschijnlijke opvolger van Ayman al-Zawahiri. In augustus 2020 zou hij echter door Israëlische agenten in Teheran zijn vermoord. Hij was een van de meest prominente propagandisten van Al Qa'ida.
- Een hoge funnctionaris binnen Al Qa'ida wordt momenteel beschouwd als de meest waarschijnlijke opvolger van Ayman al-Zawahiri, maar dit is niet officieel bekend gemaakt door Al-Qa'ida. Het zou gaan om een voormalige Egyptische kolonel. Hij wordt door de VS gezocht voor zijn betrokkenheid bij aanslagen op de Amerikaanse ambassade in Kenia en Tanzania. Hij zou momenteel verblijven in Iran, wat mogelijk mede kan verklaren waarom Al-Qa'ida hem nog niet officieel als emir heeft aangesteld.
Bronnen: BBC (2003) Who's who in al-Qaeda? 19 februari 2003; Bajoria, J. & G. Bruno (2012) al-Qaeda (a.k.a. al-Qaida, al-Qa’ida). A profile of the international terrorist network that the United States has singled out as the most serious threat to U.S. security. Council on Foreign Relations; Goldman, A., Schmitt, E., Fassihi, F. & Bergman R. (2020). Al Qaeda’s No. 2, Accused in U.S. Embassy Attacks, Was Killed in Iran. The New York Times; The Guardian (2023). Extremist thought to be in Iran is de facto new leader of al-Qaida, UN says. 14 februari 2023; Mendelsohn, B. (2023). The Future of al-Qaeda: Lessons from the Muslim Brotherhood. In Survival 60.2 (pp. 151-177). Routledge.
Bevelstructuur
- Al Qa’ida is een terroristische netwerkorganisatie bestaande uit verschillende radicale islamitische facties en cellen die in meer dan honderd landen actief zijn. Daarnaast is de groep een inspiratiebron en geldt Al Qa’ida als merknaam voor groepen, netwerken, cellen en individuen die op eigen wijze de gewelddadige ‘jihad’ vorm proberen te geven, vaak zonder aansturing of ondersteuning van bovenaf.
- Tot de aanslagen van 11 september 2001 was Al Qa’ida een hiërarchische organisatie met Bin Laden als leider. Na 11 september en de Amerikaanse aanval ‘Operation Enduring Freedom’ is de slagkracht van de groep afgenomen. Al Qa’ida is sindsdien veranderd in een ideologische beweging met meerdere internationale facties
- De kern van Al Qa’ida bestaat uit een aantal comités/raden:
- De militaire raad, onderverdeeld in een trainingscomité en een kampcomité.
- De politieke raad, verantwoordelijk voor het uitroepen van ‘fatwa’s’.
- De financiële raad.
- Het aankoopcomité, verantwoordelijk voor de aanschaf van wapens.
- De informatie-raad, het propaganda-apparaat van al Qa’ida.
- Het veiligheidscomité.
Bronnen: Bajoria, J. & G. Bruno (2012) al-Qaeda (a.k.a. al-Qaida, al-Qa’ida). A profile of the international terrorist network that the United States has singled out as the most serious threat to U.S. security. Council on Foreign Relations; Europol. (2020). Online Jihadist Propaganda: 2020 in Review. Verkregen via: https://www.europol.europa.eu/publications-documents/online-jihadist-propaganda-2020-in-review; Kaplan, E. (2007). The rise of al-Qaedism. Council on Foreign Relations; Mendelsohn, B. (2023). The Future of al-Qaeda: Lessons from the Muslim Brotherhood. In Survival 60.2 (pp. 151-177). Routledge.
Financiële inkomstenbronnen
Al Qa'ida en haar zustergroeperingen hebben consistente inkomstenstromen die worden gegenereerd uit verschillende bronnen, waaronder bijdragen en donaties van leden en opbrengsten uit criminele activiteiten zoals drugshandel, afpersing, ontvoering en illegale belastingheffing op gesmokkelde goederend. Ook maakt ze gebruik van inkomsten die worden gegenereerd met investeringen in legale bedrijven. In sommige gevallen hebben groepen onder het mom van liefdadigheidsactiviteiten geld ingezameld en overgemaakt aan Al Qa'ida.
In recente jaren hebben Al Qa'ida en gerelateerde organisaties zich bezig gehouden met de exploitatie van bitcoin-witwasnetwerken, waar zij met behulp van Telegram-kanalen en andere sociale-mediaplatforms om cryptocurrency-donaties vragen om hun terroristische doelen te bereiken. In sommige gevallen deden deze organisaties zich voor als liefdadigheidsinstellingen, terwijl ze in feite openlijk en expliciet geld vroegen voor gewelddadige terroristische aanslagen.
Bronnen: Financial Action Task Force (2021). FATF Public Statement on the Financing of ISIL, Al Qaeda and Affiliates. Verkregen via: https://www.fatf-gafi.org/publications/fatfgeneral/documents/statement-isil-al-qaeda.html; The United States Department of Justice. (2020). 'Global Disruption of Three Terror Finance Cyber-Enabled Campaigns'. Verkregen via: https://www.justice.gov/opa/pr/global-disruption-three-terror-finance-cyber-enabled-campaigns.
(Internationale) relaties
Voormalig leider Ayman al-Zawahiri heeft in 2011 gepleit voor samenwerking tussen Islamitische groeperingen om zo de invoering van de sharia dichterbij te brengen. Al Qa’ida heeft relaties en associaties met de volgende organisaties en groeperingen:
Organisaties direct gelieerd aan Al Qa’ida:
- Al Qaeda in the Islamic Maghreb (AQIM)
- Al Qaeda in Yemen (AQY)
- Al-Qaeda in the Arabian Peninsula (AQAP)
- Al Qaeda in Iraq (AQI)
- Al Qaeda Kurdish Battalions (AQKB)
- Al-Shabaab
- Jabhat al-Nusra
- Jama'at Nasr al-Islam wal Muslimin
Overige relaties van Al Qa’ida:
- Al-Badar
- Al-Gama’a al-Islamiyya
- Al-Hadith
- Al-Ittihad Al Islamiya (AIAI - Somalië)
- Jahbat Al-Nusra (Syrië)
- Al-Shabaab (Somalië)
- Al Qa’ida in the Islamitische Maghreb (AQIM)
- Al Qa’ida in Irak
- Ansar al-Sunnah
- Asbat al Ansar
- Bayt al-Imam (Jordanië)
- Egyptian Islamic Jihad (Egypte)
- Groupe Islamique Armée (GIA)
- The Haqqani Network
- Harakat ul Ansar/Mujahadeen
- Harakat ul Jihad
- Islamic Army of Aden (Jemen)
- Islamic Movement of Uzbekistan
- Jabhat al-Nusra (JaN)
- Jaish-e-Mohammed
- Jama’at al-Tawhid wal Jihad (Irak)
- Jemaah Islamiyah
- Lashkar-e-Jhangvi
- Libyan Islamic Fighting Group
- Taliban
Activiteiten
Wapens en werkwijze
- Al Qa’ida staat bekend om haar grootschalige aanslagen, zoals die op 11 september 2001 plaatsvonden in New York. De groep maakt echter ook gebruik van andere vormen van geweld, zoals individuele zelfmoordaanslagen, guerrilla-oorlogstechnieken en gerichte moorden.
- Al Qa’ida ondersteunt andere jihadistische netwerken op financieel en logistiek gebied en door middel van het verzorgen van trainingskampen (voornamelijk in Pakistan/Afghanistan).
- De groep heeft interesse getoond in chemische, biologische, radiologische en nucleaire wapens.
Bronnen: Kurth Cronin, A., H. Aden, A. Frost & B. Jones (2004) Foreign Terrorist Organizations. Congressional Research Service Report for Congress; Quillen, C. (2007) Three explanations for al-Qaeda's lack of a CBRN attack. Terrorism Monitor 5; Riedel, B. (2023). The return of the knights: al-Qaeda and the fruits of Middle East disorder. In Survival 49.3 (pp. 107-119). Routledge.
Recente en/of opvallende activiteiten
Bij een jihadistische aanval op de stad Nampala in Mali, dicht bij de grens met Mauritanië, zijn zeven Malinese soldaten om het leven gekomen. Na een gevecht dat bijna zeven uur duurde, hebben de leden van al-Qa’ida in de Islamitische Maghreb (AQIM) zich terug getrokken.
Na de verovering van de stad Idlib op het Syrische leger begin april, heeft al-Qa’ida nu in minder dan twee dagen ook de militaire vestingstad Jisr al-Shugour op het Syrische leger veroverd. Al-Qa’ida en ander jihadistische groeperingen vechten sinds kort onder de vlag van het “Leger van Verovering”. Samen met het Vrije Syrische Leger dat door het Westen wordt gesteund, heeft al-Qa’ida de steden Idlib en Jisr al-Shugour veroverd. Het Syrische leger kiest voor strategische terugtrekking om de havenstad Latakia te verdedigen.
Bij twee gelijktijdige bomaanslagen op de Amerikaanse ambassades in Nairobi (Kenia) en Dar es Salaam (Tanzania) kwamen 301 mensen om het leven en 5000 anderen raakten gewond.
Zelfmoord aanslag op het Amerikaanse marineschip USS Cole, dat zich op dat moment in de haven van Aden (Jemen) bevond. Zeventien Amerikaanse mariniers kwamen om het leven, 39 anderen raakten gewond.
Aanslag op forenzentrein in Madrid, Spanje, waarbij 191 doden en 1400 gewonden vielen.
Madrid, maart 2004.
Bron: www.jamestown.org
Bij zes explosies verspreid over de metro en één stadsbus in Londen kwamen 56 mensen om het leven. Al Qa’ida leider Ayman Al-Zawahiri eiste de aanslagen op.
Aanslag op de Deense ambassade in Islamabad, Pakistan waarbij zes doden en tientallen gewonden vallen. De aanslag werd enkele dagen later opgeëist door al Qa’ida.
Al Qa'ida kaapte op 11 september 2001 een viertal passagiersvliegtuigen waarmee terroristische aanslagen werden uitgevoerd. Twee van de vliegtuigen boorden zich in het World Trade Centre, de derde in het Pentagon en het vierde stortte neer in Shanksville, Pennsylvania. In totaal kwamen bijna 3000 mensen om het leven.
9/11, de aanslagen op de Twin Towers in New York.
Contraterroristische maatregelen
De Amerikaanse minister van Defensie heeft de deal die was gesloten met drie mannen die worden verdacht van het beramen van de aanslagen van 11 september 2001 in de VS weer ingetrokken. Dat heeft het Pentagon bekendgemaakt. Eerder werd gesuggereerd dat het veronderstelde brein achter de aanslagen schuld zou gaan bekennen in ruil voor een levenslange gevangenisstraf, om zo een mogelijke doodstraf te kunnen ontlopen. Ook twee handlangers van betreffend Al Qa'ida kopstuk sloten die deal.
De Verenigde Staten bereiden zich voor om meer dan 1.000 militair personeel terug te trekken uit Niger, ooit een frontliniepartner in hun oorlog tegen Islamitische Staat en al-Qa'ida-gelieerde groepen in de Sahel-regio.Niger kondigde in maart 2024 al aan dat het zijn defensieovereenkomst met de VS "met onmiddellijke ingang" zou vebreken. De breuk komt niet als een verrassing. Het militaire regime van Niger, geïnstalleerd tijdens een staatsgreep vorig jaar, en de VS zouden volgens experts altijd ongemakkelijke partners zijn geweest.
De Verenigde Staten hebben een Saoedi-Arabische ingenieur vrijgelaten die meer dan 20 jaar vastzat in de militaire gevangenis van Guantánamo Bay. De man, die vermoedelijk betrokken was bij de aanslagen van 11 september 2001, zat vast ondanks dat hij nooit veroordeeld is voor zijn vermeende misdaden. Het Amerikaanse ministerie van Defensie heeft hem teruggestuurd naar Saoedi-Arabië nadat een beoordelingscommissie in februari 2022 had vastgesteld dat zijn detentie niet langer nodig was voor de bescherming van de nationale veiligheid van de VS.
De Verenigde Staten hebben drie leden van Al-Qa'ida op het Indiase subcontinent (AQIS) en een hoge functionaris van de Pakistaanse Taliban (TTP) tot "terroristen" verklaard. Zij vallen daarmee onder de "Specially Designated Global Terrorists"-lijst, wat betekent dat hun Amerikaanse tegoeden bevroren worden en dat het verboden is om financiële transacties met deze personen aan te gaan.
De leider van Al-Qaida, Ayman al-Zawahiri, is omgekomen bij een luchtaanval in Kabul, Afghanistan. De Amerikaanse inlichtingendienst CIA zocht al jaren naar Al-Zawahiri. President Biden maakte in een speech bekend dat er na een maandenlange voorbereidingsfase een luchtaanval is uitgevoerd waarbij Al-Zawahiri is omgekomen.
Samen met Osama Bin Laden wordt al-Zawahiri gezien als een van de verantwoordelijken van de aanslagen van 11 september in New York. Hij was sinds 2011 de opvolger van Bin Laden.
Na twintig jaar verlaten Amerikaanse en Britse troepen Afghanistan. Deze maand kondigde president Biden aan dat de resterende 2.500-3.500 Amerikaanse militairen op 11 september 2021 zullen vertrekken. Het VK doet hetzelfde en trekt zijn resterende 750 troepen terug. De datum een symbolische keuze: Het is dan precies 20 jaar geleden sinds de aanslagen van 11 september 2001 op de Twin Towers, welke door Al-Qaeda werden gepland en geregisseerd vanuit Afghanistan.
Volgens de Franse minister van Defensie is Ali Maychou, de nummer twee bij Jamaat Nusrat al-Islam wal-Muslimin, dat deel uitmaakt van al-Qa'ida in Mali, begin oktober omgekomen. Ali Maychou zou ook de religieuze leider van de terroristische groepering zijn geweest.
Bij een drone-aanval in de Paktika provincie in Afghanistan is Qari Yasin gedood. Yasin, ook wel bekend als Ustad Aslam, wordt in verband gebracht met meerdere aanslagen, waaronder een aanslag op het Marriott Hotel in Islamabad in 2008 en een aanslag op een bus van het Sri Lankaanse cricketteam in 2009. Hij zou banden hebben met zowel Al Qa'ida en de Pakistaanse Tahrik-e-Taliban.
Een woordvoerder van het Pentagon bevestigd dat Faruq al-Qatani is gedood bij een Amerikaanse precisieaanval in Kunar, Afghanistan. Al-Qatani was de leider van Al Qa’ida in Noordoost-Afghanistan.
Bij een Amerikaans bombardement in Idlib, Syrië, is Al Qa’ida planner Haydar Kirkan gedood. Kirkan was als leidinggevende in de rangen van Al Qa’ida onder andere belast met het plannen van aanslagen in het buitenland en het faciliteren van Al Qa’ida in Turkije en Europa.
In Multan, een stad in de Pakistaanse Punjab provincie, heeft het Pakistaanse Counter-Terrorism Department (CTD) de commandant van al-Qa’ida in Pakistan, Tayyab Nawaz, samen met zeven andere al-Qa’ida militanten gedood. De mannen zouden bezig zijn geweest met het plannen van een aanslag op een universiteit.
In Pakistan zijn 97 terreurverdachten opgepakt op verdenking van het plegen van aanslagen op luchtmachtbases en politiebureaus. Het merendeel van de gearresteerden zou lid zijn van al-Qa'ida. Ze zijn opgepakt nadat de autoriteiten vernomen hadden van een plan om gevangenen te bevrijden uit de gevangenis in Hyderabad.
Een Al-Qai'ida strijder heeft bekend schuldig te zijn aan samenzweringen om Amerikaanse burgers in het buitenland te doden en om materiële steun te verlenen aan al-Qa'ida. Ook bekende hij te hebben gevochten tegen Amerikaanse en coalitie troepen en gaf hij toe militaire training te hebben gekregen. Hij riskeert een gevangenisstraf van tussen de tien jaar en levenslang.
In Saoedi-Arabië zijn 47 mensen geëxecuteerd die veroordeeld waren voor het deelnemen aan terroristische organisaties en het plannen en uitvoeren van terroristische aanslagen. De meerderheid van de veroordeelden zou lid zijn geweest van al Qa'ida en zou hebben deelgenomen aan een serie aanslagen in Saoedi-Arabië tussen 2003 en 2006.
Mohamed al-Zawahiri, de broer van Al Qa'ida leider Ayman al-Zawahiri, is gearresteerd in Giza, Egypte. Dit vanwege zijn leidende functie bij een jihadistische groep en mogelijke betrokkenheid bij aanslagen in de Sinaïwoestijn. Een paar dagen later werd ook zijn rechterhand Dawoud Khairat, opgepakt.
Rezwan Ferdaus (27) werd veroordeeld tot 17 jaar gevangenisstraf omdat hij van plan was om op afstand bestuurbare vliegtuigjes met explosieven op het Pentagon en het capitool te laten invliegen. Ferdaus pleitte schuldig aan het verlenen van materiële steun aan Al Qa'ida en poging om overheidsgebouwen te beschadigen met explosieven.
Bij een Amerikaanse drone-aanval in Pakistan kwam een bevelhebber van Al Qa'ida om het leven. Abu-Zaid al Kuwaiti - geboren als Abdel rehman al-Hussainan - stierf toen raketten werden afgevuurd op een huis nabij Mir Ali. Al-Kuwaiti werd als mogelijke opvolger van Al-Zawahiri beschouwd.
Door een aanval van een Amerikaans onbemand vliegtuig is Abu Yahia al-Libi, een belangrijke leider van Al Qa'ida, omgekomen. Al-Libi werd meer dan eens de tweede man van Al-Qa'ida genoemd. Ayman al-Zawahiri heeft in een videobooschap de dood van Al-Libi bevestigd.
De militaire operatie ‘Enduring Freedom’ in Afghanistan maakte aan veel trainingskampen van al Qa’ida een einde. Echter, uit onderzoek van de Verenigde Naties bleek dat kleinere al Qa’ida centra opnieuw werden opgericht.
Van Pakistan tot en met West Europa en de Verenigde Staten worden met regelmaat belangrijke en minder belangrijke leden van al Qa’ida gearresteerd. Zo meldt het Pakistaanse leger in september 2011 de arrestatie van drie mannen die banden zouden hebben met Al Qa’ida. Onder hen bevind zich Younis al-Mauritani, wie wordt aangeduid als een belangrijke leider binnen Al Qa’ida. In de Verenigde Staten wordt in oktober 2010 een man van Pakistaanse afkomst gearresteerd op verdenking van het voorbereiden van een serie aanslagen op de metro in Washington. De man had maandenlang contact met FBI-agenten, waarvan hij dacht dat het al Qa’ida-leden waren. Deze en andere arrestaties leveren soms veel nuttige informatie op voor inlichtingendiensten. Zo weten Westerse inlichtingendiensten plannen van al Qa’ida om in grote Europese steden aanslagen te plegen te verijdelen. Volgens CNN zouden een aantal specifieke plannen zijn verraden door Ahmed Sidiq, een Afghaan met de Duitse nationaliteit, die in juli 2010 in Afghanistan werd gearresteerd.
In de afgelopen jaren worden diverse leiders van al Qa’ida uitgeschakeld. Met name de Amerikanen weten tientallen van het te doden met behulp van onbemande vliegtuigen. Osama bin Laden komt in mei 2011 om bij een aanval op zijn schuilplaats in Abbottabad in Pakistan. In augustus van datzelfde jaar komt de tweede man onder het bewind van Al-Zawahiri, Attiyah Abd al-Rahman om het leven. Een jaar voor de dood van bin Laden wordt Said al-Masri, hoofd operaties van al Qa’ida, gedood bij een Amerikaanse aanval met een onbemand vliegtuig.
Al Qa’ida wordt ook digitaal bestreden. Eind maart, begin april 2012 zijn enkele van Al Qa’ida’s internetfora meerdere dagen niet bereikbaar, wegens een vermoedelijke cyberaanval. De fora zijn belangrijke ontmoetingsplaatsen voor sympathisanten van Al Qa’ida en worden gebruikt in de verspreiding van de ideologie en voor recrutering. Het is onduidelijk wie achter deze ‘cyberaanval’ zit.
Verschillende plannen van Al Qa’ida worden openbaar gemaakt door de nieuwszender CNN. De Amerikaanse regering publiceert de stukken enkele dagen later. De plannen zijn afkomstig uit de zesduizend documenten die de Amerikaanse commando’s buit maakten bij de operatie tegen Osama bin Laden in Abbottabad in mei 2011. De documenten bevatten onder andere veelvuldige adviezen van Bin Laden aan Al Qa’ida leden en verwante organisaties.
Naar aanleiding van de mislukte aanslag op een vliegtuig van Amsterdam naar Detroit op 25 december 2009, kondigde President Obama aan dat inlichtingendiensten duidelijker aan gaan wijzen wie er verantwoordelijk is voor het volgen van gevaarlijke personen en groepen, rapporten moeten sneller worden verspreid, er komen honderden extra air marshalls en aan het eind van 2010 moeten 300 nieuwe bodyscanners geplaatst zijn op Amerikaanse vliegvelden.
De Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken, Leon Panetta, claimt dat het einde van Al Qa´ida in zicht is. Critici vinden dit voorbarig. `De necrologie van Al Qa´ida is de afgelopen tien jaar al talloze malen geschreven´, aldus terreurexpert Bruce Hoffman.
Verwijzingen
Links
Literatuur
- Bruno, G. (2010). Al-Qaeda’s Financial Pressures. Council of Foreign Relations.
- Byman, D.L. (2021). 'Don’t expect an al-Qaida reboot in Afghanistan'. Brookings.
- Europol. (2020). Online Jihadist Propaganda: 2020 in Review. Verkregen via: https://www.europol.europa.eu/publications-documents/online-jihadist-propaganda-2020-in-review
- Financial Action Task Force (2021). FATF Public Statement on the Financing of ISIL, Al Qaeda and Affiliates. Verkregen via: https://www.fatf-gafi.org/publications/fatfgeneral/documents/statement-isil-al-qaeda.html
- Kaplan, E. (2007). The rise of al-Qaedism. Council on Foreign Relations
- Kurth Cronin, A., H. Aden, A. Frost & B. Jones (2004). Foreign Terrorist Organizations. Congressional Research Service Report for Congress
- Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (2021). 'Machtsovername Taliban in Afghanistan'. Den Haag.
- Quillen, C. (2007) Three explanations for al-Qaeda's lack of a CBRN attack. Terrorism Monitor 5[3]
- The United States Department of Justice. (2020). 'Global Disruption of Three Terror Finance Cyber-Enabled Campaigns'. Verkregen via: https://www.justice.gov/opa/pr/global-disruption-three-terror-finance-cyber-enabled-campaigns
- Tweede Kamer der Staten Generaal (2010) Begrotingsbehandeling Buitenlandse Zaken 14 en 15 december 2010
- Tweede Kamer der Staten Generaal (2011) Brief aan de regering: Veertiende voortgangsrapportage terrorismebestrijding. Ingediend door I.W. Opstelten, minister van Veiligheid en Justitie, 17 juni 2011.
- Riedel, B. (2023). The return of the knights: al-Qaeda and the fruits of Middle East disorder. In Survival 49.3 (pp. 107-119). Routledge.
- Mendelsohn, B. (2023). The Future of al-Qaeda: Lessons from the Muslim Brotherhood. In Survival 60.2 (pp. 151-177). Routledge.
