Partiya Karkerên Kurdistan (PKK)

Naam organisatie Partiya Karkarên Kurdistan (Koerdische Arbeiderspartij)
Aliassen
Land / regio (oorsprong) Turkije
Operationele gebieden Irak, Libanon, Syrië, Turkije
Toelichting Operationele Gebieden

Hoofdzakelijk Turkije en Irak, waarnaast ook Syrië en Libanon als operationele gebieden worden genoemd. (‘Foreign Terrorist Organizations’, Congressional Research Service, 06/02/2004)

Classificatie en ideologie

Marxistisch-leninistische nationalistisch separatistisch terrorisme.

Doelen

De PKK heeft in de loop van de tijd verschillende doelen gehad:

  • Een afscheiding van alle Koerdische gebieden in Turkije, Iran, Irak en Syrië en de stichting van een groot Koerdische staat in het Midden-Oosten.
  • Een onafhankelijk Koerdische staat in het zuidoosten van Turkije.
  • Het verbeteren en het promoten van de Koerdische rechten in Turkije.
  • Een vorm van autonomie voor het Koerdische deel van Turkije
  • Meer politieke en culturele rechten voor de Koerden in Turkije
Omvang (in personen) 1000-5000
Kleur Rood.
Laatste activiteit Geen informatie beschikbaar
Laatst gewijzigd

Operationele gebieden

Huidige bekende operationele gebieden

Irak, Libanon, Syrië, Turkije

Achtergrond

Korte geschiedenis

De Partiya Karkeren Kurdistan (PKK) werd in 1974 opgericht als marxistisch-leninistische beweging die streefde naar het vestigen van een marxistische Koerdische staat in zuidoost-Turkije. In 1984 begon de groep een guerrilla-oorlog tegen de Turkse regering, waarbij meer dan 35.000 mensen om het leven kwamen. Na hardhandig optreden van het Turkse leger in het begin van de jaren negentig, was de PKK grotendeels verslagen. De groep veranderde vervolgens haar strategie van een landelijke opstand naar stedelijk terrorisme. Naar aanleiding van een tip van de Amerikaanse inlichtingendienst arresteerden Turkse autoriteiten in 1999 de toenamalige PKK-leider in Kenia. Deze werd veroordeeld tot levenlange gevangenisstraf. Hoewel hij de symbolische leider van de groep bleef, was zijn arrestatie een grote tegenslag voor de PKK. Om een doodvonnis te vermijden, adviseerde hij zijn volgelingen vanuit de gevangenis om zich te onthouden van geweld en zich voortaan op vreedzame wijze in te zetten voor Koerdische rechten. De PKK kondigde vervolgens een staakt-het-vuren aan dat doorliep tot juni 2004, toen een groep hardliners de controle van de groep overnam. In de daaropvolgende jaren pleegde de PKK verschillende aanslagen in zowel het oosten als het westen van Turkije, vaak vanuit bases in noord-Irak. In juli 2009 kwam de Turkse premier met een ‘democratische opening’, een initiatief voor het vergroten van de politieke en culturele rechten van de Turkse Koerden. Het verbod op de belangrijkste pro-Koerdische partij DTP en een juridisch offensief tegen Koerdische activisten betekenden echter het einde van de opening. Uit woede over het mislukken van de onderhandelingen, voerde de PKK in 2010 het geweld weer op. (‘Foreign Terrorist Organizations’, Congressional Research Service, 06/02/2004; ‘Country Reports on Terrorism 2009’, U.S. Department of State, augustus 2010; ‘Botsing Turken en PKK: 17 doden’, De Volkskrant, 02/07/2010)

Relevantie voor Nederland

Geen informatie beschikbaar

Relevantie voor het Caribisch koninkrijksdeel (Aruba, Curaçao, St Maarten, St Eustatius, Bonaire en Saba)

Geen informatie beschikbaar

Organisatiestructuur

Omvang organisatie/groepering

1000-5000

Omvang organisatie/groepering - toelichting

Circa 4.000 tot 5.000 leden, waarvan 3.000 tot 3.500 zich in Noord-Irak bevinden. (‘Country Reports on Terrorism 2009’, U.S. Department of State, augustus 2010)

Leiders

Sinds de oprichting van de PKK heeft de groepering maar 3 leiders gehad, met altijd een speciale plek voor de oprichter. De huidige leider heeft zijn voorganger in 2002 overgenomen na zijn arrestatie. 

Bevelstructuur

De PKK is een strikt hiërarchische organisatie volgens het principe van het democratisch centralisme met de oprichter als leider. Ondanks zijn gevangenschap wordt hij door zijn aanhangers nog steeds beschouwd als de leider van de PKK.

Financiële inkomstenbronnen

  • Uit documenten die eind november 2010 op de website Wikileaks verschenen, bleek dat de Verenigde Staten de PKK hebben gesteund. (‘‘WikiLeaks: VS steunen PKK’’, NRC Handelsblad, 26/11/2010)
  • Forse bijdragen van de eigen leden.
  • De PKK zou aanzienlijke financiële steun ontvangen vanuit de grote Koerdische diaspora in Europa. (‘Country Reports on Terrorism 2009’, U.S. Department of State, augustus 2010)

(Internationale) relaties

In het verleden hebben Syrië, Irak en Iran de PKK bescheiden steun en onderdak geboden. Syrië beëindigde deze steun in 1999 en werkt sindsdien samen met Turkije tegen de PKK. Ook Iran heeft sinds 1999 in beperkte mate bijgedragen aan de Turkse strijd tegen de PKK. In 2008 gingen Turkije en Irak de PKK gezamenlijk bestrijden. (‘Country Reports on Terrorism 2009’, U.S. Department of State, augustus 2010)

Activiteiten

Wapens en werkwijze

  • Amerikaanse wapens die vanuit Irak Turkije binnengesmokkeld worden, zoals M-16 machinegeweren.
  • Verschillende explosieven zoals A-4 explosieven, TNT, ammoniumnitraat. De PKK gebruikt deze explosieven voornamelijk voor bom- en zelfmoordaanslagen in de financiële- en toeristische centra van Turkije.
  • AK-47 Kalashnikovs.
  • Landmijnen. Deze mijnen worden gebruikt als bermbommen tegen het Turkse leger.
  • RPG-7 raketwerpers.

In beslag genomen PKK-wapens.
Bron: http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_pictures/4430220.stm

RPG-7 raketwerpers
Bron: www.motionpicturearmourer.com/rpg.jpg

Recente en/of opvallende activiteiten

juli 2021

De Taliban krijgen in Afghanistan steeds meer grondgebied in handen. In een week tijd veroverden de Taliban gebieden aan de grens met Tadzjikistan, Turkmenistan, China en Pakistan, en een belangrijk district aan de grens met Iran. Een woordvoerder van de Taliban beweert dat de organisatie nu 85 procent van het Afghaanse grondgebied onder controle heeft. Of die bewering klopt is niet helemaal duidelijk, aangezien onafhankelijke bevestiging van deze claim ontbreekt. 

Bron(nen)
Type activiteit

Aanslagen

februari 2017

Bij een aanslag in de zuidelijk gelegen Turkse stad Viranşehir zijn 2 doden en 17 gewonden gevallen. Een autobom werd vanaf afstand tot ontploffing gebracht, waarbij een kind van 11 en een beveiliger werden gedood. De PKK heeft de aanslag opgeëist. De organisatie verklaart dat de aanslag een vergeldingsactie is voor drie Koerdische strijders, die eerder door de Turkse overheid zijn gedood.

Type activiteit

Aanslagen

augustus 2016

Bij twee aanslagen in de zuidoostelijke Turkse steden Diyarbakir en Kiziltepe zijn ten minste acht doden en tientallen gewonden gevallen. Volgens de Turkse autoriteiten zit de PKK achter beide aanslagen.

Type activiteit

Aanslagen

Volgens de Turkse veiligheidsdienst zouden militanten van de PKK een bermbom hebben laten ontploffen op het moment dat er een militair voertuig langs reed. Bij de aanslag zijn twee soldaten gedood en twee andere verwond. Een dag eerder zouden volgens het Turkse leger ook twee soldaten gedood zijn en drie anderen verwond bij aanvallen van de PKK in de Diyarbakir provincie. De aanslagen zijn niet opgeëist.

Type activiteit

Aanslagen

maart 2016

In Nusaybin, een Turkse stad bij de Syrische grens, zijn twee agenten gedood en 35 mensen gewond geraakt door een aanslag van de PKK. De daders zouden een autobom hebben laten ontploffen. De aanslag is voor zover bekend niet opgeëist maar volgens Turkije zit de PKK er achter.

Type activiteit

Aanslagen

november 2015

Militanten van PKK hebben drie Turkse politieagenten gedood. De agenten reden in een gewapend voertuig over de snelweg toen militanten van de PKK de explosieven lieten ontploffen. 

Type activiteit

Aanslagen

september 2015

In de provincie Sirnak hebben leden van PKK een controlepost van de politie opgeblazen met een wagen vol explosieven. De politie reageerde door het vuur te openen. Bij de gevechten zijn twee Turkse agenten omgekomen en zes PKK-strijders. Op dezelfe dag is in de stad Silvan een politieman gedood door PKK-strijders.

Type activiteit

Aanslagen

Een Turks konvooi van militaire voertuigen is in een hinderlaag van de PKK gereden. De Koerdische strijders hebben hierbij 16 Turkse militairen gedood en veel wapens buitgemaakt. Het bericht is door president Erdogan op tv bevestigd. De aanval gebeurde in de regio Hakkari, dicht bij de grens met Iran en Irak. Sinds juli is het geweld tussen Turkse troepen en de PKK opgelaaid. Ondertussen zijn minstens 70 Turkse agenten en militairen en honderden PKK-strijders om het leven gekomen.

Type activiteit

Aanslagen

augustus 2015

PKK militanten hebben geprobeerd de gastoevoer naar Turkije te hinderen door een pijpleiding bij de grens met Georgië op te blazen. Omdat de gastoevoer al was stilgelegd voor werkzaamheden had de aanval geen grote impact.

Type activiteit

Aanslagen

In het oosten van Turkije hebben leden van de PKK een zelfmoordaanslag op een politiestation gepleegd. Volgens de lokale autoriteiten zijn bij de aanslag twee Turkse soldaten om het leven gekomen en zijn 31 anderen verwond. Sinds 20 juli zijn er minstens 21 Turkse militairen gedood door de PKK.

Type activiteit

Aanslagen

juni 2015

Nadat PKK militanten het vuur openden op Turkse soldaten in de Ağrı provincie, dicht bij de Iraanse grens, zijn vijf van de militanten gedood. Een zesde militant is verwond en gevangen genomen. De Turkse overheid zegt dat de PKK probeert het land te destabiliseren voor de parlementaire verkiezingen in juni.

Type activiteit

Aanslagen

maart 2012

PKK-strijders doodden vijftien Turkse soldaten bij de Aktutun grenspost, tussen Turkije en Irak.

Type activiteit

Aanslagen

De PKK voerde een raketaanval uit op een Turkse marinebasis, waarbij zes Turkse militairen om het leven kwamen. De aanval volgde op de mededeling van de gevangen PKK-leider dat hij niet langer een dialoog met Turkije nastreefde.

Type activiteit

Aanslagen

De PKK vuurde raketaanvallen af op een legereenheid in de provincie Siirt, in het zuidoosten van Turkije. Daarbij kwamen vijf militairen om het leven. Het leger reageerde een dag later met een aanval met onbemande vliegtuigen, waarbij twaalf PKK-strijders werden gedood.

Type activiteit

Aanslagen

Bij een zelfmoordaanslag in het centrum van Istanbul raakten 32 mensen gewond. Doelwit zou een politiepatrouille zijn geweest. De PKK liet nog diezelfde dag weten dat zij niet verantwoordelijk waren voor de aanslag. De volgende dag bleek echter dat man die zichzelf had opgeblazen, wel degelijk lid was van de PKK. Leiders van de organisatie wisten niet dat hij de aanslag zou plegen.

Type activiteit

Aanslagen

Een aanval op een Turkse politiepost kost twee agenten het leven. De gevangen PKK-leider Öcalan dreigt met meer geweld als Turkije niet met de organisatie wilt onderhandelen.

Type activiteit

Aanslagen

Geen activiteiten gevonden

Contraterroristische maatregelen

juli 2022
Turkije heeft de uitlevering van PKK-strijders door Zweden en Finland geëist. Turkse autoriteiten verklaren dat ongeveer 70 PKK-strijders zich schuil houden in de twee landen, voornamelijk in Zweden. Turkije zegt dat dit onderdeel was van de deal die de landen hebben gesloten om Finland en Zweden toe te laten tot de NAVO. 
Bron(nen)
Type activiteit

Overig nieuws interventies

juni 2022
Een Turkse luchtaanval in Irak heeft tot 7 gewonden en 2 doden geleid. De aanval was gericht op een sub-groep van de PKK, waar Turkije een lange strijdt tegen voert in Syrië en Irak. 
Bron(nen)
Type activiteit

Interventies

september 2017

Turkse veiligheidstroepen hebben verklaard in twee weken (24 augustus -7 september) 99 PKK strijders te hebben gedood. De veiligheidstroepen voerden operaties uit in de Turkse provincies Şırnak en Hakkâri, vlakbij de grens met Irak. Daarbij werden tevens explosieven, wapens en 420 kilo ammoniumnitraat in beslag genomen.

Type activiteit

Interventies

augustus 2016

Volgens het Turkse leger zijn er in de provincie Hakkari, in het zuidoosten van Turkije, 35 PKK-strijders gedood. Bij de confrontatie zouden ook acht Turkse militairen om het leven zijn gekomen.

Type activiteit

Interventies

juni 2016

In Semdinli, een Turkse stad dicht bij de Iraakse en Iraanse grens, heeft het Turkse leger bij lucht- en grondaanvallen 27 PKK strijders gedood. Bij luchtaanvallen in de Turkse Sirnak provincie en het Iraakse Gara gebied en Lice district zijn stellingen en schuilplaatsen van PKK vernietigd. Ook zijn er mogelijk enkele PKK-strijders gedood.

Type activiteit

Interventies

april 2016

In het oosten van Turkije hebben Turkse strijdkrachten in een reeks van aanvallen 23 leden van de PKK gedood. Drie van de militanten zouden door luchtaanvallen zijn gestorven in de oostelijke provincie Tunceli nadat ze waren opgemerkt door militaire drones. 

Type activiteit

Interventies

maart 2016

Turkije heeft 18 doelen van PKK in Noord Irak gebombardeerd. Bij de aanval zijn 45 PKK-strijders gedood. Ook zouden er munitiedepots en schuilpaatsen zijn geraakt. Het zou gaan om een reactie op de zelfmoordaanslag in Ankara. Hoewel deze aanslag is opgeëist door TAK houdt de Turkse regering de PKK verantwoordelijk.

Type activiteit

Interventies

januari 2016

Tijdens operaties in Cizre en Silopi in het zuiden van Turkije aan de grens met Syrië en Irak heeft de Tukse veiligheidsdienst naar schatting 68 PKK militanten gedood. De Turkse overheid besloot in september om een avondklok in Cizre in te stellen omdat het een 'broeinest van PKK activiteiten' zou zijn. De afgelopen weken zijn tienduizend agenten en militairen ingezet in de twee steden. Bewoners werden aangeraden de steden te verlaten. Volgens het Turkse leger gaan de operaties door tot de openbare veiligheid is hersteld.

Type activiteit

Interventies

september 2015

Als reactie op PKK's aanslag van een dag eerder, hebben Turkse gevechtsvliegtuigen ’s nachts dertien bases van de PKK aangevallen. Tientallen PKK-strijders zouden bij deze aanval de dood hebben gevonden. De volgende ochtend zijn Turkse grondtroepen Noord-Irak binnengetrokken voor een ‘korte-termijn operatie’ tegen de PKK.

Type activiteit

Interventies

augustus 2015

Na maanden van internationale druk op Turkije om actie te ondernemen tegen ISIS, is Turkije een offensief begonnen. Vanaf luchtmachtbases in het zuidoosten van het land valt Turkije ISIS in Syrië en de PKK in een semiautonome regio in noord Irak aan. ISIS maakt gebruik van de slecht bewaakte Turkse grenzen door over de grens te rekruteren en wapens te smokkelen. De PKK vecht samen met de Koerdische strijders tegen ISIS. Tegelijkertijd heeft Turkije toestemming gegeven aan de Verenigde Staten om gebruik te maken van Turkse luchtmachtbases dichtbij de Syrische grens.

Type activiteit

Interventies

januari 2014

In Denemarken is er een rechtszaak gestart tegen 11 mannen die worden verdacht van het inzamelen van geld (zo'n 17 miljoen Euro) voor de PKK.

Type activiteit

Overig nieuws interventies

februari 2013

Turkije startte vredesonderhandelingen met de gevangen leider van de PKK, Abdullah Oclun. Er werd onderhandeld over de ontwapening van de groepering. De gesprekken verliepen volgens de Turkse overheid voorspoedig. Later werd er naar buiten gebracht dat er overeenstemming was bereikt over een vierstappenplan. Als eerste moet het geweld gestaakt worden tussen regeringsmilitairen en Koerdische strijders. Vervolgens zouden de rebellen zich moeten terugtrekken van Turks grondgebied, waarna ontwapeningsgesprekken zouden kunnen beginnen. Dit ozu uiteindelijk moeten uitmonden in een ontwapeningsproces.

Type activiteit

Interventies

november 2012

In één maand zouden Turkse veiligheidstroepen ongeveer 500 PKK-leden in het zuidoosten van Turkije hebben gedood. Dat stelt de Turkse premier Erdogan. Tijdens een actie in Hakkari werden in anderhalve week alleen al 123 Koerden gedood. Een maand eerder liet het Turkse leger ook al weten dat tussen februari en augustus 500 mensen tijdens gevechten om het leven zijn gekomen.

Type activiteit

Interventies

maart 2012

Arrestatie en veroordeling van PKK-leider en oprichter.

Type activiteit

Overig nieuws interventies

maart 2012

Verscheidene invallen door het Turkse leger in Noord-Irak om gevluchte Turkse PKK-leden uit te schakelen.

Type activiteit

Interventies

maart 2012

In Parijs werden elf mannen veroordeeld voor hun betrokkenheid bij de PKK en hun verantwoordelijkheid voor de serie aanslagen van 2007 in het zuidwesten van Frankrijk.

Type activiteit

Overig nieuws interventies

maart 2012

Het Turkse leger voerde militaire acties uit tegen Koerdische terroristen in het oosten van Turkije en het noorden van Irak.

Type activiteit

Interventies

maart 2012

De Turkse premier Tayyip Erdogan kondigde een ‘democratische opening’ aan, een initiatief voor het vergroten van de politieke en culturele rechten van de Turkse Koerden.

Type activiteit

Overig nieuws interventies

maart 2012

Turkije beëindigde de geïsoleerde status van de gevangen PKK-leider.

Type activiteit

Overig nieuws interventies

maart 2012

Bij een grenscontrole in Venlo werd een kopstuk van de PKK (Hasan Adir) aangehouden. De in Duitsland woonachtige Koerd stond op de internationale opsporingslijst. Turkije had om uitlevering gevraagd. Vanwege de kans op een tweede berechting voor eenzelfde zaak en de martelingen die Adir eerder in Turkije had ondergaan, verbood de rechtbank de uitlevering.

Type activiteit

Interventies

maart 2012

In België werden 16 mensen aangehouden, waaronder twee PKK-leiders in Europa. De PKK zou in West-Europa jongeren rekruteren voor de gewapende strijd tegen de Turken.

Type activiteit

Interventies

maart 2012

Honderden speciale eenheden van het Turkse leger vielen korte tijd Noord-Irak binnen tijdens een achtervolging van PKK-strijders. De Turkse luchtmacht voerde gelijktijdig zware bombardementen uit in de grensstreek met Irak.

Type activiteit

Overig nieuws interventies

maart 2012

Turkse media meldden dat Turkije extra veiligheidsmaatregelen ging nemen in toeristengebieden om aanslagen van de PKK te voorkomen.

Type activiteit

Overig nieuws interventies

maart 2012

Het Turkse leger heeft met een operatie in het grensgebied van Irak 12 vermeende PKK-strijders gedood. Er kwam 1 Turks soldaat om het leven.

Type activiteit

Interventies

Geen activiteiten gevonden

Verwijzingen

Links

Literatuur

  • Jaarverslag Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst 2009,  Leidschendam 2010
  • Jaarverslag Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst 2008,  Leidschendam 2009
  • Ali Kemal Özcan, Turkey's Kurds: A Theoretical Analysis of the PKK and Abdullah Ocalan, Londen 2006
  • Walter Laqueur, The New Terrorism: Fanaticism and the arms of mass destruction, New York 1999

Wat vindt u van de kennisbank?
Doe mee met ons gebruikersonderzoek en help ons mee de kennisbank verder te verbeteren.

Ja, ik doe mee