Operationele gebieden

Huidige bekende operationele gebieden

Achtergrond

Korte geschiedenis

Hamas werd in december 1987, tijdens de Eerste Intifada (1987-1993), opgericht door sjeik Ahmed Yassin (1936-2004). De beweging werd een politiek verlengstuk van de soennitische Moslim Broederschap uit Egypte. Hoofddoel werd de vernietiging van de staat Israël en het vestigen van een onafhankelijke Palestijnse staat met islamitische wetgeving (sharia). De eerste zelfmoordaanslag was in april 1993. Daarnaast richtte Hamas zich op liefdadigheidsactiviteiten (scholing, ziekenzorg) ten behoeve van de arme bevolking in de Palestijnse gebieden. Dit zorgde voor een grote populariteit onder de Palestijnse bevolking die ten koste ging van de seculiere Fatah-partij, de partij van wijlen Yasser Arafat (1929-2004). Geestelijk leider Yassin werd in december 2004 gedood door een Israëlische raketaanval. In januari 2006 deed Hamas mee aan de Palestijnse parlementsverkiezingen en behaalde een absolute meerderheid. Hamas vormde samen met Fatah een regering. Echter, al snel braken gevechten uit tussen aanhangers van beide organisaties. Op 14 juli 2007 nam Hamas de militaire controle over op de Gazastrook. De Palestijnse president Mahmoud Abbas ontbond daarop de door Hamas geleide regering. Deze beslissing is omstreden en leidde tot toenemend geweld tussen Fatah en Hamas.

De internationale gemeenschap veroordeelde in 2006 al de deelname van Hamas aan de Palestijnse Autoriteit omdat Hamas Israël niet erkent en weigert geweld af te zweren. Op 27 december 2008 brak er oorlog uit tussen Hamas in de Gazastrook en Israël, waarbij 1400 Palestijnen en 13 Israëliërs om het leven kwamen. Drie weken later, op 17 januari 2009, kwam er een einde aan de oorlog nadat Israël én Hamas eenzijdig een staakt-het-vuren hadden afgekondigd. In september 2009 presenteerde een onderzoekscommissie van de Verenigde Naties, onder leiding van Richard Goldstone, een rapport over de Gaza-oorlog. Hoewel het rapport beide partijen ervan beschuldigde oorlogsmisdaden en mogelijk misdaden tegen de menselijkheid te hebben begaan, was de voornaamste kritiek gereserveerd voor het Israëlische leger.

Organisaties als The International Crisis Group wijzen er op dat Hamas in de laatste jaren pragmatischer is geworden en geweld niet meer als het enige middel ziet om haar doel te bereiken. In februari 2010 kwamen leiders van Fatah en Hamas voor het eerst sinds 2007 weer samen in Gaza. Ze wisten na bemiddeling van Egypte een akkoord te sluiten in Kairo. De uitvoering van dit akkoord gaat moeizaam door een gebrek aan vertrouwen van beide kanten. In augustus 2011 werden de verhoudingen tussen Israel en Hamas weer op scherp gezet. Een aanslag vanuit de Egyptische Sinaï-woestijn kostte aan acht Israëliërs het leven. Bij een reactie werden zeven aanvallers gedood, en ook vijf Egyptische soldaten die in de vuurlinie lagen kwamen om. Verder bombardeerde Israël de gazastrook omdat de aanvallers hiervandaan afkomstig zouden zijn.

Literatuur

Timeline Hamas in Power, aljazeera 09/04/2007; Who Are Hamas? The Independent 06/03/1996; Conflicten zijn verder geëscaleerd: opnieuw Palestijnen gedood en heilige plek vernield, NRC 17/10/2015; Dealing with Hamas, International Crisis Group 26/01/2004.

Organisatiestructuur

Omvang organisatie/groepering

5000+

Omvang organisatie/groepering - toelichting

De politieke tak van Hamas bestaat uit 9000 personen. De gewapende tak, de Ezzedeen al-Qassam Brigades, bestaat waarschijnlijk uit enkele duizenden strijders. Op de ‘EU-bevriezingslijst’ worden zij gezamenlijk vermeld als Hamas. 

Literatuur:

Country Reports: Middle East and North Africa Overview, U.S. Department of State 5/08/2010

Leiders

• Ismail Haniyeh (1962). Nadat Hamas de parlementsverkiezingen van 2006 had gewonnen werd Haniyeh premier van de Palestijnse Autoriteit. Op 14 juni 2007, op het hoogtepunt van het Fatah-Hamas conflict, werd Haniyeh door President Mahmoud Abbas ontslagen uit zijn ambt. Desalniettemin bleef hij zijn gezag als premier uitoefenen in de Gazastrook. Begin mei 2017 werd hij door de leden van het politbureau van Hamas gekozen als nieuwe politiek leider. Hij volgde daarmee Khaled Mashal op.
• Mahmoud Al-Zahar (1945) is lid van de Hamas-leiding in de Gazastrook. Sinds maart 2006 dient Al-Zahar als minister van Buitenlandse Zaken in de regering van Ismail Haniyeh.
• Sjeik Hassan Yousef is sinds augustus 2001 het hoofd van Hamas in de Westelijke Jordaanoever. Momenteel bevindt hij zich in de Israëlische gevangenis.
• Mohammed Deif wordt verondersteld de leider te zijn van de Ezzedeen al-Qassam Brigades.
• Sjeik Ahmed Yassin (1936-2004) was de oprichter van Hamas. (Alexandra Silver, ‘Hamas’ Leaders’, Council on Foreign Relations, 10/02/2006)
  Khaled Mashal (1956) wordt sinds 1997 beschouwd als politiek leider van Hamas. In februari 2012 onderhandelde Mashal in Katar met Fatah-leider Mahmoed Abbas over verzoening. Hier kwam uit dat Abbas zelf een Palestijnse interim-regering gaat leiden die nieuwe parlements- en presidentsverkiezingen moet voorbereiden. Abbas en Meshal zouden na de verkiezingen hun positie ter beschikking stellen. Begin mei 2017 werd Ismail Haniyeh gekozen als de opvolger van Mashal.

Literatuur:

https://www.cfr.org/backgrounder/hamas-leaders; www.bbc.news.co.uk

Bevelstructuur

Hamas bestaat uit een politieke en een militaire tak. De militaire tak wordt gevormd door de Ezzedeen al-Qassam Brigades, die vernoemd zijn naar een Syrische strijder die in 1935 tegen de Britse bezetting in Palestina vocht. De Al-Qassam Brigades werken met een celstructuur. Commando wordt gevoerd door zeven bevelhebbers. In september 2005 werd Mohammed Deif als leider genoemd, maar het is onduidelijk of hij dat nu nog steeds is. 

Literatuur:

Hamas' Izz al-Din al-Qassam Brigades, Parliament of Australia 11/09/2009.

Financiële inkomstenbronnen

• Donaties van Palestijnse emigranten wereldwijd en particuliere donateurs uit Saoedi-Arabië en andere olierijke Perzische Golf staten. 
• Iran biedt belangrijke ondersteuning aan Hamas. Sommige diplomaten schatten de hulp vanuit Iran op twintig tot dertig miljoen dollar per jaar. 
• Donaties van islamitische liefdadigheidsinstellingen.
• Hamas zou importbelasting heffen op goederen die door smokkeltunnels de gazastrook binnenkomen

Literatuur:

Hamas, Council on Foreign Relations 1/08/2014.

(Internationale) relaties

• Hezbollah. Sji’itische terroristische organisatie, samen met Hamas opererend vanuit Libanon. (Bron: 
• Iran. Het sji’itische Iraanse regime geeft sinds begin jaren negentig financiële steun aan het soennitische Hamas met als doel het exporteren van de ‘islamitische revolutie’.

Activiteiten

Wapens en werkwijze

Hamas is politiek, maatschappelijk en militant actief. De militante tak, de ‘Ezzedeen al-Qassam Brigade’, maakt gebruik van:

• Zelfmoordaanslagen op Israëlische militaire (onder andere grensposten en trainingskampen) en burgerdoelen (bussen, restaurants, cafés).
• Opblazen van auto’s door middel van het plaatsen van zware explosieven.
• Mortieren en korte afstandraketten. Vanaf de Gazastrook worden geregeld raketten (Qassam-raketten) afgevuurd op Israëlisch grondgebied.
• Qassam-raketten.

Recente en/of opvallende activiteiten

Contraterroristische maatregelen

Verwijzingen

Links

• ‘Hamas’, Council on Foreign Relations, 27/08/2009
• ‘Secretary-General’s Summary of the Report of the United Nations Headquarters Board of Inquiry into certain incidents in the Gaza Strip between 27 December 2008 and 19 January 2009’
• ‘Under Cover of War: Hamas Political Violence in Gaza’, Human Rights Watch, april 2009
• ‘Who are Hamas?’, BBC News, 04/01/2009
• Documentaire over Hamas (Engels): ‘Inside Hamas’, Channel 4, februari 2008
• Alexandra Silver, ‘Hamas’ Leaders’, Council on Foreign Relations, 10/02/2006
• Michael Donovan, ‘In the Spotlight: Hamas (Islamic Resistance Movement)’, Center for Defense Information, 18/03/2002
• ‘Hamas Charter (1988)’, Palestine Center
• De semi-officiële website van Hamas: www.palestine-info.info
• De semi-officiële website van Al-Qassam Brigades: www.alqassam.ps

Literatuur

• Michael Irving Jensen, The Political Ideology of Hamas: A Grassroot Perspective, Londen 2009
• Matthew Levitt, Hamas: Politics, Charity, and Terrorism in the Service of Jihad, New Haven 2006
• Shaul Mishal & Avraham Sela, The Palestinian Hamas: Vision, Violence and Coexistence, New York 2000
• Andrea Nüsse, Muslim Palestine: The Ideology of Hamas, Abingdon 1998