Boko Haram

Operationele gebieden

Huidige bekende operationele gebieden

Nigeria, Kameroen, Tsjaad, Niger, Centraal-Afrikaanse Republiek,

Achtergrond

Korte geschiedenis

De oorsprong van Boko Haram (grofweg vertaald als 'Westerse invloed is verboden') ligt in een lange geschiedenis van conflicten en religieus geweld in Nigeria. Boko Haram is een islamitische groepering die in Nigeria een ‘pure’ islamitische staat wil stichten, op basis van strenge islamtische wetgeving (de sharia). De groepering ziet het als haar doel om Westerse invloeden te beperken en pleegt daarom regelmatig aanslagen op locaties die als 'buitenlandse inmenging' worden beschouwd.

Boko Haram komt voort uit een radicale Islamitische jeugdbeweging in de stad Maiduguri, in de Nigeriaanse staat Borno. Deze beweging riep onder leiding van Mohammed Yusuf op tot meer islamitische manier van leven en protesteerde tegen corruptie en ongelijkheid in het land. In juli 2009 werd Yusuf gedood door Nigeriaanse troepen, samen met honderden van zijn volgelingen. Degenen die overbleven, herenigden zich onder de naam van Jama'atu Ahl al-Sunna li-l-Da'wa wa-lJihad (JASDJ) - beter bekend als Boko Haram.

Boko Haram verkreeg wereldwijde aandacht in augustus 2011 toen het een compound van de Verenigde Naties in Abuja aanviel waarbij tientallen mensen om het leven kwamen. In 2012 splitste een deel van Boko Haram (genaamd ‘Ansaru’) zich af na onenigheid over het vermoorden van moslims door Boko Haram. Ansaru presenteerde zichzelf als een ‘humaan’ alternatief voor Boko Haram door enkel christenen aan te vallen.

Boko Haram wil een einde maken aan scholen waarin niet de ‘ware’ islamitische leer onderwezen wordt. Hierdoor zijn scholen een belangrijk doelwit voor de groepering. In de beginperiode van Boko Haram werden aanvallen beperkt tot lokale rooftochten, overvallen en aanslagen. Sinds 2013 wordt echter niet alleen het noorden van Nigeria, maar ook buurlanden zoals Tsjaad en Kameroen geterroriseerd door Boko Haram. Hierbij zijn al duizenden doden gevallen en honderden kinderen gekidnapt. In 2014 ontvoerden strijders van Boko Haram 276 Nigeriaanse meisjes in Chibok. Dit leidde tot de internationale campagne ‘Bring Back Our Girls’, gesteund door filmsterren, muzikanten en – meest in het oog springend – de toenmalige first lady van de V.S.

Op 24 augustus 2014 riep Boko Haram in Gwoza een islamitische kalifaat uit. Door de gezamenlijke inzet van Nigeria, Tsjaad en Niger heeft Boko Haram verloor Boko Haram echter al snel weer veel van hun terrein. In 2015 zwoer Boko Haram leider Abubakar Shekau trouw aan Islamitische Staat en Boko Haram nam de naam ‘Islamitische Staat in West-Afrika’ (ISWAP) aan. Islamitische Staat benoemde echter Abu Musab al-Barnawi als leider, resulterende in een splitsing tussen twee rivaliserende groeperingen: de ene loyaal aan Shekau en actief als Boko Haram, en de andere groepering (ISWAP) geleid door Abu Abdullah Ibn Umar al-Barnawi. Een van de redenen voor de splitsing was Shekau's willekeurige gebruik van geweld, dat ook moslims trof, en waar IS fundamenteeltegen was. Beide afsplitsingen worden over het algemeen echter als Boko Haram aangeduid. 

Al-Barnawi wist met zijn IS-gelieerde organisatie echter snel een sterke groepering op te bouwen, en ISWAP werd al snel gezien als de sterkere partij. In 2019 had Shekau ongeveer 1000 strijders onder zijn bevel, voor Al-Barnawi waren dat er ruim 5000. ISWAP wist rap veel gebied rondom het Lake Chad Bassin te veroveren en trainingskampen op te zetten, met steun van Islamitische Staat. Vanuit daar voert ISWAP aanslagen uit op Niger, Nigeria en Tsjaad. Ook kent de organisatie veel steun van de lokale bevolking, in tegenstellig tot Shekau's factie. 

In april 2021 veroverde ISWAP een Nigeriaanse legerbasis rond Mainok en bemachtigde het gevechtstanks en ander militair materieel. ISWAP viel hiermee vervolgens de bases van Boko Haram in het Sambisa-woud aan en veroverde deze. Abubakar Shekau pleegde in mei 2021 zelfmoord, vermoedelijk met een bomgordel. Als gevolg hiervan liepen veel Boko Haram-strijders over naar ISWAP. In augustus 2021 werd Abu Musab Al-Barnawi naar verluidt gedood - hetzij in een gevecht met het Nigeriaanse leger of tijdens een conflict met ISWAP-strijders. Hij werd opgevolgd door Malam Bako, maar ook die werd slechts twee maanden later gedood door Nigeriaanse strijdkrachten.

Een 24-jarige strijder is de vermeende opvolger van Shekau en huidige leider van Boko Haram. Hij verscheen één maand na de dood van Shekau in een propagandafilmpje, waarin hij verklaarde open te staan voor samenwerking met Islamitische Staat. Voor zover bekend is hij anno 2024 nogsteeds de leider van de organisatie.

Bronnen: Ajah, B. O., Dinne, C. E., & Salami, K. K. (2020). Terrorism in contemporary Nigerian society: Conquest of Boko-Haram, myth or reality. International Journal of Criminal Justice Sciences, 15(2), p. 312-324.; ‘What is Boko Haram’, United States Institute of Peace, 30/05/2012; Marc-Antoine Pérouse de Montclos, ‘Boko Haram : Islamism, politics, security and the state in Nigeria’, 2014; ‘Ansaru: Boko Haram Splinter Group Sows Terror in Nigeria’, NBC, 08/03/2015; Jacob Zenn, ‘Making sense of Boko Haram’s different factions: Who, how and why?’, 20/09/2016; Philip Obaji Jr., ‘ISIS’s West African Offshoot Is Following al Qaeda’s Rules for Success’, 02/04/2019; ‘Suspected Leadership Changes to IS-Backed Boko Haram Faction Continue’, Council on Foreign Relations, 12/03/2019; ‘Boko Haram in Nigeria: Split emerges over leadership’, BBC, 16/07/2018; ‘Currently Listed Entities’, Public Safety Canada, 21/11/2018. 

Organisatiestructuur

Omvang organisatie/groepering

100-1000

Omvang organisatie/groepering - toelichting

In 2019 bestond Boko Haram nog uit ongeveer 1000 strijders. Dat aantal is vermoedelijk verder teruggelopen na de dood van voormalig voorman Abubakar Shekau. Veel strijders hebben de overstap naar ISWAP gemaakt, die ongeveer 5000 leden omslaat. 

Leiders

• Ustaz Mohammed Yusuf (1970-2009) richtte in 2002 Boko Haram op. Hij was de spirituele leider van de beweging. Hij studeerde theologie en geloofde in de strikte regels van Islamitische wetgeving. Naar aanleiding van het Boko Haram-conflict in juli 2009 nam het Nigeriaanse leger Yusuf gevangen in het huis van zijn schoonouders. Ze droegen hem vervolgens over aan de Nigeriaanse politie. De politie executeerde Yusuf standrechtelijk buiten het hoofdbureau van politie in Maiduguri. Politiefunctionarissen beweerden aanvankelijk dat Yusuf werd neergeschoten terwijl hij probeerde te ontsnappen, of dat hij was gestorven aan de verwondingen die hij had opgelopen tijdens een vuurgevecht met het leger.
• Abubakar Shekau was de opvolger van Yusuf. Hij heeft een opleiding genoten in Borno in islamitische religie. Hij sloot zich aan bij Boko Haram en werkte zich op in de hiërarchie. Toen Yusuf in 2009 werd gedood en Shekau werd vastgezet, nam Nur het leiderschap over totdat Shekau weer werd vrijgelaten. Onder Shekau voerde Boko Haram bomaanslagen, ontvoeringen en gevangenisuitbraken in de hele regio uit. En vanaf 2014 begon de organisatie steden te overrompelen in een poging een kalifaat te creëren onder de sharia. Shekau zette bovendien een bloedige jihadistische propagandacampagne op touw. Hij was vermoedelijk eind veertig toen hij zichzelf in mei 2021 opblies met een bomgordel. 
• Mamman Nur stond net als Shekau dicht bij Yusuf in de bevelstructuur. Nur leidde een factie van Boko Haram die zich in 2014 afscheidde van de militante groepering onder leiding van Abubakar Shekau. Deze factie van Nur, die Abubakar al-Barnawi als emir koos, noemt zichzelf Islamic State West-African Province (ISWAP), en vestigde zijn operationele basis rond het Tsjaadmeer ten noorden van de Nigeriaanse staat Borno. ISWAP is loyaal aan Islamitische Staat, in tegenstelling tot de Boko Haram-factie van Shekau. Nur is vermoedelijk in 2018 om het leven gekomen bij een intern conflict met medestrijders. 
• Een 24-jarige strijder is de opvolger van Shekau en huidige leider van Boko Haram. Hij verscheen één maand na de dood van Shekau in een propagandafilmpje, waarin hij verklaarde open te staan voor samenwerking met Islamitische Staat. 

Bevelstructuur

Boko Haram staat bekend als een gefragmenteerde organisatie, bestaande uit verschillende facties en aftakkingen (waaronder Boko Haram, de Islamitische Staat in West-Afrika (ISWAP) en Ansaru). De kernfactie van Boko Haram heeft een gedecentraliseerde organisatiestructuur met Bakura Modu aan het roer. Onder de leider staat de shura (raad), een besluitvormingsorgaan bestaande uit dertig leden dat de regionale Boko Haram cellen aanstuurt. Deze regionale cellen verschillen niet alleen qua locatie van elkaar, maar elke cel heeft ook een unieke specialisatie, bijvoorbeeld gericht op ontvoeringen, explosieven, inlichtingen, rekruteren, of zelfmoordaanslagen. 

Bronnen: Maza, K. D., Koldas, U., & Aksit, S. (2020). Challenges of countering terrorist recruitment in the Lake Chad region: The case of Boko Haram. Religions, 11(2), p. 96; Timofte, C. (2021). In The Shadows: The Threat Of an Islamic State On The Brink in the Middle East and Africa. Geraadpleegd via: https://ine.org.pl/wp-content/uploads/2021/05/In-The-Shadows-The-Threat-Of-an-Islamic-State-On-The-Brink-in-the-Middle-East-and-Africa.pdf; ‘Nigeria: Examining Boko Haram’, Stratfor, 15/07/2014; ‘Boko Haram’, Counter Extremism Project, 2019.

Financiële inkomstenbronnen

Naar verluidt ontving Boko Haram in 2003 financiering van Al Qa’ida, toen Osama Bin Laden destijds drie miljoen dollar verdeelde over verschillende Nigeriaanse salafistische groepen. Tegenwoordig is Boko Haram grotendeels zelfvoorzienend, en haalt zij haar inkomsten vooral uit criminele activiteiten zoals plunderingen, afpersingen, ontvoeringen voor losgeld, bankovervallen, veediefstal, illegale handel in goederen en huurmoorden. De organisatie verkrijgt voertuigen, wapens en munitie door deze van Nigeriaanse en Nigerese militairen in beslag te nemen. Haar overige wapens zijn van de regionale zwarte markt afkomstig. In sommige gevallen heeft Boko Haram "belastingen" kunnen opleggen aan de lokale bevolking.

De terrorismestrategie van Boko Haram is echter overwegend goedkoop. De organisatie heeft daarom niet de financieringen nodig die kenmerkend zijn voor terroristische organisaties die actief zijn in het Midden-Oosten. Het is dan ook opmerkelijk dat het Federale Gerechtshof van de Verenigde Arabische Emiraten in 2020 zes Nigerianen tot gevangenisstraf heeft veroordeeld voor het overmaken van $782.000 van Dubai naar Boko Haram. Twee werden veroordeeld tot levenslange gevangenisstraffen, vier tot tien jaar - allen wegens schending van de antiterrorismewetgeving van de VAE.

Bronnen: Ajah, B. O., Dinne, C. E., & Salami, K. K. (2020). Terrorism in contemporary Nigerian society: Conquest of Boko-Haram, myth or reality. International Journal of Criminal Justice Sciences, 15(2), p. 312-324; ‘Curbing Violence in Nigeria (II): The Boko Haram Insurgency’, International Crisis Group, 03/04/2014; Robin Simcox, ‘Boko Haram and defining the ‘al-Qaeda network’, 06/06/2014; ‘Boko Haram’, Counter Extremism Project, 2019. 

(Internationale) relaties

• Al Qa'ida. Veel van de ideologische overtuigingen en doelstellingen van Boko Haram waren in eerste instantie geïnspireerd op die van Al Qa'ida. Daarnaast bood Al Qa'ida in haar beginjaren materiële, technische en financiële steun aan Boko Haram. Desondanks zijn de groepen de afgelopen jaren uit elkaar gegroeid - vooral nadat Shekau als leider aantrad - en gaan ze steeds meer van elkaar verschillen in hun tactiek en aanpak.
• Islamitische Staat. De banden tussen IS en Boko Haram variëren per factie. In 2015 zwoer Boko Haram leider Abubakar Shekau trouw aan Islamitische Staat. Van directe invloed of centrale aansturing was echter nauwelijks sprake. Islamitische Staat benoemde wel Abu Musab al-Barnawi als leider, resulterende in een splitsing tussen twee rivaliserende groeperingen: de ene loyaal aan Shekau en actief als Boko Haram, en de andere groepering (ISWAP) geleid door Abu Abdullah Ibn Umar al-Barnawi. Een van de redenen voor de splitsing was Shekau's willekeurige gebruik van geweld, dat ook moslims trof, en waar IS fundamenteel tegen was. In 2021, na de dood van Shekau, heeft Boko Haram een video naar buiten gebracht waarin haar nieuwe leider, Bakura Modu, aangeeft de samenwerking tussen IS en Boko Haram te willen verstevigen. 

Bronnen: Ajah, B. O., Dinne, C. E., & Salami, K. K. (2020). Terrorism in contemporary Nigerian society: Conquest of Boko-Haram, myth or reality. International Journal of Criminal Justice Sciences, 15(2), p. 312-324; Maza, K. D., Koldas, U., & Aksit, S. (2020). Challenges of countering terrorist recruitment in the Lake Chad region: The case of Boko Haram. Religions, 11(2), p. 96; Timofte, C. (2021). In The Shadows: The Threat Of an Islamic State On The Brink in the Middle East and Africa. Geraadpleegd via: https://ine.org.pl/wp-content/uploads/2021/05/In-The-Shadows-The-Threat-Of-an-Islamic-State-On-The-Brink-in-the-Middle-East-and-Africa.pdf. 

Activiteiten

Wapens en werkwijze

Boko Haram pleegt geweldadige aanslagen; smokkelt mensen, wapens en drugs; en ontvoert (met name) schoolgaande kinderen in ruil voor losgeld. Verder plegen zij gewapende aanvallen op christelijke kerken, kerkgangers, regeringsgebouwen, politieposten en bovenal scholen. Een methode die Boko Haram vaak toepast, is vanaf rijdende motoren of auto’s op hun doelwitten te schieten. Daarnaast zet Boko Haram vaak vrouwen en kinderen in als zelfmoordterroristen. De organisatie verkrijgt voertuigen, wapens en munitie door deze van Nigeriaanse en Nigerese militairen in beslag te nemen. Haar overige wapens zijn van de regionale zwarte markt afkomstig.

Bronnen: Ajah, B. O., Dinne, C. E., & Salami, K. K. (2020). Terrorism in contemporary Nigerian society: Conquest of Boko-Haram, myth or reality. International Journal of Criminal Justice Sciences, 15(2), p. 312-324; Albert, I. O. (2021). Decapitation strategies and the significance of Abubakar Shekau's death in Nigeria's Boko Haram crisis. International Affairs, 97(6), p. 1691-1708. Bello, M. M. (2021). The Terror Campaign of Boko Haram: Its Transformation and Challenges to Nigeria’s Security. Golden Ratio of Social Science and Education, 1(2), p. 85-94. 

Recente en/of opvallende activiteiten

Ten minste 10 Tsjadische soldaten zijn gedood bij een Boko Haram aanslag in het westen van Tsjaad. Een onbekend aantal anderen raakte gewond. De aanslag vond plaats op een militaire basis in Tsjaad, en is opgeëist door Boko Haram. 

Contraterroristische maatregelen

Verwijzingen

Links

• https://www.cfr.org/boko-haram
• https://www.counterextremism.com/threat/boko-haram
• https://www.state.gov/reports/country-reports-on-terrorism-2017/
• https://www.crisisgroup.org/boko-haram-insurgency
• https://cisac.fsi.stanford.edu/mappingmilitants/profiles/boko-haram

Literatuur

• Adesoji, A. (2010). The Boko Haram Uprising and Islamic Revivalism in Nigeria. Africa Spectrum, 45(2), p. 95-108.
• Ajah, B. O., Dinne, C. E., & Salami, K. K. (2020). Terrorism in contemporary Nigerian society: Conquest of Boko-Haram, myth or reality. International Journal of Criminal Justice Sciences, 15(2), p. 312-324.
• Albert, I. O. (2021). Decapitation strategies and the significance of Abubakar Shekau's death in Nigeria's Boko Haram crisis. International Affairs, 97(6), p. 1691-1708.
• Bello, M. M. (2021). The Terror Campaign of Boko Haram: Its Transformation and Challenges to Nigeria’s Security. Golden Ratio of Social Science and Education, 1(2), p. 85-94.
• Comolli, V. (2015). Boko Haram: Nigeria’s Islamist Insurgency. London: Hurst & Company.
• Ishaku, B., Aksit, S., & Maza, K. D. (2021). The Role of Faith-Based Organizations in Counter-Radicalization in Nigeria: The Case of Boko Haram. Religions, 12(11), p. 1003.
• Loimeier, R. (2012). Boko Haram: The Development of a Militant Religious Movement in Nigeria. Africa Spectrum, 47(2-3), 137-155.
• Maza, K. D., Koldas, U., & Aksit, S. (2020). Challenges of countering terrorist recruitment in the Lake Chad region: The case of Boko Haram. Religions, 11(2), p. 96.
• Timofte, C. (2021). In The Shadows: The Threat Of an Islamic State On The Brink in the Middle East and Africa. Geraadpleegd via: https://ine.org.pl/wp-content/uploads/2021/05/In-The-Shadows-The-Threat-Of-an-Islamic-State-On-The-Brink-in-the-Middle-East-and-Africa.pdf 
• Onuoha, F.C. (2010). The Islamist challenge: Nigeria’s Boko Haram crisis explained. African Security Review, 19(2), p. 54-67.
• Omenma, J. T., Onyishi, I. E., & Okolie, A. M. (2020). A decade of Boko Haram activities: the attacks, responses and challenges ahead. Security Journal, p. 1-20.
• Zenn, J. & Pearson, E. (2014). Women, Gender and the evolving tactics of Boko Haram. Journal of Terrorism Research, 5(1), p. 45-57.