Al Qa’ida op het Arabisch Schiereiland (AQAS)
| Naam organisatie | Al Qa’ida op het Arabisch Schiereiland |
| Aliassen | |
| Land / regio (oorsprong) | Yemen |
| Operationele gebieden | Yemen, Saudi Arabia |
| Toelichting Operationele Gebieden | De meeste activiteiten van AQAS vinden plaats op het Arabisch Schiereiland (voornamelijk Jemen en in mindere mate Saoedi-Arabië). De laatste jaren heeft de strijd in Jemen ook een aantrekkingskracht op buitenlandse jihadisen, ook uit het Westen. Naast de regionale strijd heeft AQAS ook de ambitie om aanslagen in het Westen te plegen, vooral in de VS. Verder moedigt AQAS jihadisten in het Westen aan om aanslagen in eigen land te plegen (Zie ook: Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 28: 3, Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, 26/03/2012; Jaarverslag Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst 2010: 8). |
| Classificatie en ideologie | AQAS is, net als de moederorganisatie al Qa’ida, aanhanger van het gedachtegoed van Sayyid Qutb en het salafisme. Meer specifiek wil AQAS het Arabisch schiereiland ontdoen van alle Westerse invloeden. |
| Doelen | Het beëindigen van de westerse invloed in de islamitische wereld, in het bijzonder het Arabisch schiereiland, en de oprichting van een Kalifaat. |
| Omvang (in personen) | 100-1000 |
| Kleur | Zwart en wit |
| Laatste activiteit | Geen informatie beschikbaar |
| Laatst gewijzigd |
Operationele gebieden
Huidige bekende operationele gebieden
Verschijningsvormen
Logo('s)
Beeldmateriaal
Geen beeldmateriaal beschikbaar.
Propaganda
AQAS heeft een eigen mediatak: ‘El Malahem media productions’. Deze mediatak produceert internetmagazines zoals het Arabischtalige 'Sada Al-Malahim' (‘echo van de epische strijd’) en het Engelstalige ‘Inspire’. De magazines bevatten tips voor heilige oorlogvoering. Bij verschillende personen die in verband worden gebracht met terrorisme zijn exemplaren van Inspire aangetroffen. (‘Al-Qaida lanceert eigen glossy', de Volkskrant, 12/07/10; Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 28: 3, Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, 26/03/2012)
Achtergrond
Korte geschiedenis
Na de oorlog in Afghanistan tegen het Sovjetleger keerden de Jemenitische jihadisten terug naar Jemen waar zij vanaf begin jaren 90 verschillende aanslagen pleegden. Na de aanslagen van 11 september 2001 pakte het Jemenitische regime onder druk van de VS de jihadisten in het land aan. Dit leidde tot een verzwakking van de jihadistische krachten in Jemen. Echter, in 2006 ontsnapte een groep van 23 al Qa’ida-leden uit een gevangenis in Sanaa, onder wie Naser al-Wahishi, de latere leider van AQAS. Deze ontsnapping zorgde voor een heropleving van jihadistische activiteiten in Jemen. Eind 2006 pleegden de jihadisten simultane aanslagen op meerdere olieraffinaderijen. De tweede man van al Qa’ida, al-Zawahiri, feliciteerde hen met deze aanslagen.Het succesvolle contraterrorismebeleid in buurland Saoedi-Arabië zorgde ervoor dat aanhangers van al Qa’ ida uit dat land naar Jemen vluchtten. In 2009 fuseerden de lokale afdelingen uit deze twee landen en ontstond al Qa’ ida op het Arabisch Schiereiland (AQAS). Eind 2009 probeerde een Nigeriaan een bom tot ontploffing te brengen aan boord van een Amerikaans vliegtuig. Dit werd door een Nederlandse passagier en bemanningsleden verhinderd en de man werd gearresteerd. Hij zou zijn opgeleid door AQAS. In 2010 werden in Engeland en Dubai poststukken met explosieven gevonden. AQAS eiste de verantwoordelijkheid op. AQAS heeft de in 2015 uitgevoerde aanslag op Charlie Hebdo opgeëist.
Relevantie voor Nederland
Geen informatie beschikbaar
Relevantie voor het Caribisch koninkrijksdeel (Aruba, Curaçao, St Maarten, St Eustatius, Bonaire en Saba)
Geen informatie beschikbaar
Organisatiestructuur
Omvang organisatie/groepering
100-1000
Omvang organisatie/groepering - toelichting
Er zijn geen betrouwbare cijfers over de omvang. De meeste analisten schatten in dat AQAS over niet meer dan 200 tot 300 ideologisch gemotiveerde strijders beschikt.
Leiders
- Nasser al-Wahayshi (Bijnaam: Amir Abu Basir). De voormalig secretaris van Osama Bin Laden is de leider van AQAS. Nadat hij in 2001 Afghanistan verliet werd hij opgepakt in Iran. De Iranese autoriteiten leverden hem uit aan zijn geboorteland Jemen, waar hij zonder proces vastzat. In 2006 wist hij met 22 anderen te ontsnappen. Hij bleef in Jemen en werd door de leiders van al Qa’ida erkend als leider van al Qa’ ida in Jemen. Na de fusie van de Jemenitische en Saoedische takken van al Qa’ ida in 2009 werd Wahayshi leider van AQAS.
- Said Ali al-Shihri: plaatsvervangend leider. Hij werd in 2001 gearresteerd bij de Pakistaanse grens en was een van de eerste gevangen in Guantanamo Bay. Na zes jaar werd hij vrijgelaten en uitgezet naar Saoedi-Arabië. Na een rehabilitatie en re-integratieprogramma in dat land te hebben doorlopen, week hij uit naar Jemen waar hij uitgroeide tot een belangrijke operationele leider van AQAS. Jemen bevestigde in januari 2013 dat al-Shihiri op 28 november 2012 tijdens een contraterrorisme-operatie in de noordelijke provincie Saada om het leven is gekomen. Verklaringen uit het verleden van Jemenitische autoriteiten over de dood van de tweede man AQAS bleken achteraf echter onjuist te zijn. In juli 2013 bevestigde AQAS de dood van al-Shihri definitief.('Qaeda in Yemen No 2 death deals severe blow', Agence France Presse, 25/01/2013; 'AQAP confirms death of deputy leader in Yemen', AlJazeera, 17/07/2013)
- Qassim al-Raimi: is ook een van de 23 mannen die in 2006 ontsnapte en is nu de militaire leider en leider van de trainingskampen.
- Anwar al-Awlaki (1972-2011). Al-Awlaki's inspireerde via zijn preken en geschriften op het internet verschillende jihadistische personen in het westen en daarbuiten. Hij heeft contact gehad met verschillende personen die verdacht worden voor terroristische aanslagen. Een rubriek met ingezonden vragen in de vijfde editie van het magazine Inspire droeg zijn naam (zie afbeelding). In september 2011 werd Al-Awlaki om het leven gebracht door een Amerikaanse drone. Met de dood van Al-Awlaki heeft de internationale jihadistische beweging een belangrijk inspirator verloren. ('Al-Qaeda in the Arabian Peninsula’, Al Jazeera, 29/12/2009; ‘Al-Awlaki is nieuwe nr. 1 van gezochte terroristen’, Algemeen Dagblad, 05/11/2010; 'Anwar al-Awlaki’, New York Times, 30/09/2011; Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 27, Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, 12/12/2012)
- Ibrahim Suleiman al-Rubaysh, een andere belangrijke ideoloog voor AQAS.
- Ibrahim Hassan Tali al-Asiri (bijnaam: Abu Saleh), een prominent lid van AQAS. De in 1982 in Saoedi-Arabië geboren Al-Asiri verdween in 2007 uit zijn toenmalige woonplaats Mekka. Waarschijnlijk bevindt hij zich in Jemen en heeft hij zich aangesloten bij AQAS. Al-Asiri wordt verdacht van het creëren van zeer geavanceerde bommen die AQAS sinds 2009 heeft gebruikt in aanslagen. Hij zou de bom hebben gebouwd waarmee een Saoedische prins in augustus 2009 werd aangevallen, en zou tevens de maker zijn van de bom die een Nigeriaanse man eind 2009 vanuit zijn onderbroek wilde laten ontploffen in een vliegtuig naar Detroit in de Verenigde Staten. Tevens wordt Al-Asiri verdacht van het bouwen van explosieven die verstopt waren in luchtvrachtpakketjes die werden gevonden in vliegtuigen in Dubai en het Verenigd Koninkrijk in oktober 2010. (‘Profile: Al Qaeda ‘ bomb maker’ Ibrahim al-Asiri’, BBC, 09/05/2012; ‘Al-Qaeda bombmaker represents CIAs worst fear’, Washington Today, 09/05/2012)
Bevelstructuur
AQAS heeft een eigen aansturing in Jemen, maar heeft trouw beloofd aan de centrale aansturing van al Qa’ida in Afghanistan en Pakistan. (‘Yemen: AQAP pledges loyalty to bin Laden successor’, AP, 26/07/2011)
Financiële inkomstenbronnen
Geen informatie beschikbaar
(Internationale) relaties
Al Qa’ida en haar verschillende regionale takken.
Activiteiten
Wapens en werkwijze
Op het Arabisch Schiereiland pleegt AQAS met regelmaat aanslagen met explosieven en automatische wapens. Buiten het Arabisch Schiereiland heeft AQAS een poging tot een zelfmoordaanslag in een lijnvlucht van Amsterdam naar Detroit (VS) opgeëist. Ook heeft AQAS aangegeven verantwoordelijk te zijn voor de verzending van explosieven die verstopt waren in luchtvrachtpakketjes die werden gevonden in vrachtvliegtuigen in Dubai en het Verenigd Koninkrijk in oktober 2010. Verder heeft AQAS in augustus 2009 een poging gedaan om de Saoedische prins Mohammed bin Nayef, verantwoordelijk voor de acties tegen AQAS, te vermoorden.
In het magazine Inspire roept AQAS extremisten die in het westen leven op 'kleine operaties' op te zetten zoals het in brand steken van geparkeerde auto's en het veroorzaken van verkeersongelukken'. Als dit op een grote schaal zou gebeuren zouden westerse burgers de terreur op termijn zat worden en eisen dat overheden de 'tirannie tegen moslims' stopt (Inspire, 04/03/2013).
In Jemen zelf heeft AQAS relatief veel bewegingsvrijheid. De groepering profiteert van de extreem complexe machtsverhoudingen in het land. Het centrale gezag wordt o.a. bedreigd door de zuidelijke beweging en de Houthi problematiek in het noorden. Vooral na de volksopstand in Jemen begin 2011 zijn AQAS en de aan haar gelieerde Ansar al-Sharia erin geslaagd grote delen van het grondgebied in het zuiden van Jemen de facto onder hun bestuur te krijgen. In de praktijk is wel gebleken dat beide groepen voor hun machtspositie afhankelijk zijn van lokale actoren om over voldoende mankracht, wapens en financiën te beschikken. Met een militair tegenoffensief is het Jemenitische leger er in de eerste helft van 2012 in geslaagd de invloedssfeer van AQAS en Ansar al-Sharia terug te dringen. (‘Yemen: The Law of the Tribesmen…Is There a 'Pilot' in the Cabin?’, Journal of Alternative Perspectives in the Social Sciences, 30/12/2010; ‘The Unraveling of the Salih Regime in Yemen’, CTC Sentinel, 03/2011; Jaarverslag Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst 2011: 10; Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 26: 3, Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, 03/10/2011).
Recente en/of opvallende activiteiten
Op 7 februari bracht Amerikaanse president Donald Trump naar buiten dat zijn troepen Qassim al-Raimi hebben gedood. Al-Raimi was de leider van de Al Qa'ida afdeling die zich richt op het Arabische schiereiland (AQAS) en kwam in 2009 op deze positie terecht nadat de vorige leider, al-Wuhayshi, door een drone was gedood. Al-Raimi zou in Jemen zijn gedood. Het is onduidelijk op welke manier de Amerikanen al-Raimi hebben uitgeschakeld. Sommige getuigen claimen dat er een droneaanval plaats had gevonden. Dit werd niet bevestigd door president Trump.
Aanslagen
In drie berichten op Twitter op 19 april eiste al-Qa’ida op het Arabische Schiereiland aanvallen op Houthi’s in Jemen op. Bij een zelfmoordbomaanslag in het Abyan gouvernement in het zuiden van Jemen, zijn ongeveer zestig Houthi’s omgekomen. Bij de twee andere aanslagen in Lahij en de stad Dhi Na’im in de provincie Al Bayda’, vlak boven Abyan, zijn acht Houthi’s omgekomen.
Aanslagen
19 gedetineerde terroristen zijn uit de gevangenis in Sanaa ontsnapt nadat deze is aangevallen door AQAS. Met een bomauto is het gebouw geramd waarna bewarkers zijn geschoten. in totaal ontsnapten er 29 gevangenen. De aanval past in een bredere strategie van AQAS waarbij de organisatie actief gevangen sympathisanten uit gevangenissen probeert te bevrijden.
Aanslagen
AQAS heeft zich terruggetrokken uit gebieden in Zuid-Jemen. Voordat zij zijn vertrokken hebben zij landmijnen geplaatst in het gebied. Hierdoor kwamen al 73 burgers om het leven.
Aanslagen
Aanslag op de Amerikaanse ambassade in Sana’a (Jemen), waarbij achttien mensen om het leven komen. De aanslag werd opgeëist door AQJ, de voorganger van AQAS.
Aanslagen
De Jemenitische kuststad Zinjibar viel korte tijd in handen van ongeveer tweehonderd AQAS-strijders. De oppositie beweert dat de president met opzet de stad heeft laten overnemen, om zijn eigen positie veilig te stellen.
Er zijn aanhoudende berichten dat AQAS profiteert van de onrust in Jemen. AQAS en andere jihadisen slagen er ook in controle te krijgen over delen van het grondgebied in het zuiden. Of de jihadisten erin slagen hun successen te consolideren, zal afhangen van het militaire offensief van het Jemenitische leger (in samenwerking met lokale stammen).
Aanslagen
Contraterroristische maatregelen
Jemenitische veiligheidsdiensten hebben een aanslag in de stad Mukalla verijdeld. De veiligheidsdiensten kregen inlichtingen over plannen van AQAS om een terroristische aanval te plegen in Mukalla en vonden in de stad een met explosieven beladen auto die zou worden opgeblazen. Bij de operatie is ook een IT expert van AQAS, Abu Hafs al Shahri, gearresteerd.
Interventies
Jemenitische overheidstroepen hebben samen met troepen uit de Verenigde Arabische Emiraten Mina al-Dhaba, de grootste olieterminal in Jemen, heroverd op AQAS. De terminal ligt in de buurt van al-Shir en Mukalla, kuststeden die in handen waren van AQAS maar inmiddels zijn heroverd. Voordat AQAS de olieterminal in handen kreeg werd 80% van Jemen's oliereserves geexporteerd via Mina al-Dhaba.
Interventies
Abu Sameh al-Zinjibari, een lokale leider van AQAS in het zuiden van Jemen is gedood bij een Amerikaanse droneaanval in de buurt van Jaar en Zinjibar, twee steden in het zuiden van Jemen die gecontroleerd worden door AQAS.
Interventies
In het Jemenitische Mukalla zijn bij de herovering van de stad in het zuiden van het land meer dan 800 strijders van al Qa'ida gedood door regeringstroepen en hun bondgenoten. Mukalla was al meer dan een jaar in handen van de terroristische organisatie. De stad is met behulp van bombadermenten onder leiding van Saudi-Arabië in een dag heroverd op de extremisten.
Interventies
Een trainingskamp van AQAS in Jemen is getroffen door een Amerikaanse luchtaanval. Volgens het Pentagon zijn tientallen strijders bij de aanval gedood.
Interventies
Jalal Baleedi, een militair leider van AQAS, is gedood door een Amerikaanse drone-aanval in de zuidelijke Abyan provincie in Jemen. Baleedi leidde de militaire operaties van AQAS. Volgens het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken was Baleedi onder andere betrokken bij aanvallen op Westerse diplomatieke doelen in Sanaa in 2013.
Interventies
Bij een door de VS geleidde reddingsmissie in Jemen zijn dertien mensen omgekomen, waaronder twee westerse gijzelaars. De twee gijzelaars werden tijdens de inval doodgeschoten door hun gijzelnemers. AQAS zou nog minstens twee andere westerse gijzelaars hebben.
Interventies
Nasr al-Ansi, een ideologisch leider van al-Qaeda op het Arabische Schiereiland (AQAS), is tijdens een drone-aanval van de V.S. vermoord. Al-Ansi was te zien in een video waarin hij de aanslag op Charlie Hebdo in Paris opeist namens AQAS. Tijdens de drone aanval zijn ook al-Ansi’s oudste zoon en andere militanten gedood. Al-Ansi schijnt Osama bin Laden goed gekend te hebben.
Interventies
Nasr al-Ansi, een ideologisch leider van al-Qaeda op het Arabische Schiereiland (AQAS), is tijdens een drone aanval van de V.S. vermoord. Al-Ansi was te zien in een video waarin hij de aanslag op Charlie Hebdo in Paris opeist namens AQAS. Tijdens de drone aanval zijn ook al-Ansi’s oudste zoon en andere militanten gedood.
Interventies
Een Amerikaanse drone heeft een Saudische leider van AQAS gedood. De organisatie heeft dit online bevestigd. Het gaat om Ibrahim al-Rubaish, een voormalig Guantanamo Bay gedetineerde. Al-Rubaish werd door de groep zelf omschreven als religieus geleerde en gevechtscommandant.
Interventies
Minstens twaalf leden van AQAS zijn om het leven gebracht door aanvallen van Amerikaanse drones. De afgelopen twee weken zijn in totaal ten minste 37 vermeende leden van AQAS door drones gedood.
Interventies
In Jemen worden naar schatting 200 personen vervolgd op vedenking van lidmaatschap van AQAS. De verdachten zijn afkomstig uit diverse landen waaronder Egypte, Soedan, Jordanië en Pakistan en zouden op verschillende wijzen betrokken zijn bij de organisatie.
Interventies
Bij een aanval met een Amerikaanse drone komt Anwar al-Awlaki om het leven, een belangrijke ideoloog binnen AQAS Een aantal weken later werd tevens al-Awlaki’s zoon, de zestienjarige Abdel-Rahman gedood door een Amerikaanse drone. Ook Samir Khan, die de Engelstalige glossy Inspire verzorgde, waar Anwar Al-Awlaki regelmatig bijdragen in schreef, werd gedood bij een aanslag met een drone.
Overig nieuws interventies
Fahd Mohammed Ahmed al-Quso wordt gedood door een drone. Al-Quso werd gezocht vanwege zijn betrokkenheid in de planning en uitvoering van de aanslag op het Amerikaanse marineschip de USS Cole in 2000, waarbij 17 crewleden om het leven kwamen. Op Al-Quso’s uitlevering hadden de VS een beloning van vijf miljoen dollar uitgeloofd.
Overig nieuws interventies
Het Jemenitische leger is op 12 mei in het zuiden van het land met een offensief begonnen om de door AQAS ingenomen stad Zinjibar te heroveren. Het Jemenitische leger wordt gesteund door de VS.
Interventies
De Verenigde Staten en Engeland besloten om een Jemenitische politie-eenheid op te leiden die de strijd aan moet gaan met terroristen. Daarnaast waren de VS en Engeland van plan om de kustwacht van Jemen te gaan versterken.
Overig nieuws interventies
In het kader van de strijd tegen het moslimextremisme in Jemen, besloot de Jemenitische regering om buitenlanders niet langer een visum te verschaffen bij aankomst in het land. Reizigers moeten voortaan een visum aanvragen bij ambassades.
Overig nieuws interventies
De Verenigde Staten en de Verenigde Naties hebben de radicale Amerikaans-Jemenitische moslimgeestelijke Anwar al-Awlaki, een ideoloog van de Jemenitische tak van al Qa’ida, op hun terreurlijsten gezet.
Overig nieuws interventies
Medewerkers van de Jemenitische veiligheidsdiensten onthulden dat de tip die leidde tot de verijdeling van de aanslagen met bompakketten vanuit Jemen, kwam van een belangrijke spijtoptant van AQAS die zich een maand daarvoor had overgegeven aan de autoriteiten in Saoedi-Arabië.
Overig nieuws interventies
De Jemenitische regering startte een campagne om extremistische denkbeelden onder de jeugd te bestrijden. Daarbij werd een populaire Egyptische televisieprediker ingezet.
Overig nieuws interventies
De VS wil de druk op Al Qa’ida op het arabisch schiereiland (AQAP) vergroten, en verdubbelt daarom het budget voor de training van contaterrorisme-eenheden in Jemen
Overig nieuws interventies
Verwijzingen
Links
- 'Al Qaeda in the Arabian Peninsula (AQAP)', Council on Foreign Relations, 24/05/2012
- 'Al-Qa'ida in the Arabian Peninsula (AQAP)', National Counterterrorism Center
- Alistair Harris, 'Exploiting Grievances: Al-Qaeda in the Arabian Peninsula', Carnegie Endowment, 06/2010
Literatuur
Geen informatie beschikbaar
